De Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) moest de positie van flexwerkers verbeteren. De wet ging in op 1 januari 2020 en moedigt werkgevers aan tot het vast in dienst nemen van flexwerkers. Uit onderzoek van ABN Amro blijkt echter dat de wet een averechts effect had. Werkgevers ontsloegen flexwerkers aan de vooravond van de invoering van de WAB. Zo hoefden ze hen geen vast contract aan te bieden in het jaar daarop.
Normaal gesproken is het moeilijk de gevolgen van nieuw beleid te meten, omdat er altijd meerdere factoren meespelen, zoals recent de corona-crisis. ABN Amro evalueert de invoering van de WAB daarom door middel van een simulatie met getallen. In hun rekenmodellen creëren de onderzoekers een fictieve versie van Nederland waarin de WAB niet is ingevoerd. Dan wordt duidelijk welke ontwikkelingen door de WAB zijn veroorzaakt.
ABN Amro concludeert dat 77.000 van de 1,5 miljoen flexcontracten in Nederland werden beëindigd als gevolg van de WAB. Flexwerkers worden in dit rapport gedefinieerd als alle werknemers met een contract voor bepaalde tijd, uitzend- en oproepkrachten, gedetacheerden en seizoenswerkers, maar exclusief zelfstandigen. Werkgevers zouden juist gaan werken met zzp’ers, zo blijkt uit het rekenmodel van ABN Amro.
De berekeningen maken zichtbaar welke groepen kwetsbaar zijn. Vooral mensen die laaggeschoolde arbeid verrichten, zouden de dupe zijn van de gevolgen van de WAB. Tachtig procent daarvan was vrouw. Dat komt doordat flexcontracten vooral voorkwamen in sectoren waar veel vrouwen werkten, zoals de thuiszorg, horeca en kinderopvang.
Werkelijke effecten
“Op zich is de invoering van de WAB een goede zaak”, vindt Zakaria Boufangacha, vicevoorzitter van vakbond FNV. “Flexcontracten zijn duurder geworden voor de werkgever. Zij betalen een hogere ww-premie en moeten een transitievergoeding betalen vanaf dag één dat de werknemer in dienst is, hoewel niet iedere werkgever zich aan die transitievergoeding houdt.” De transitievergoeding is een geldbedrag dat de werknemer krijgt bij ontslag.
Boufangacha ziet het effect van de WAB. “Bedrijven nemen mensen eerder in dienst als het werk structureel is. Maar er is ook een verschuiving naar het werken met (schijn)zelfstandigen omdat die geen recht hebben op een ontslagvergoeding en voor de werkgevers vaak goedkoper zijn dan mensen in dienst nemen (geen pensioen, geen vakantiegeld, geen ww-premie enzovoort). Verder hebben we ook moeite met de draaideurconstructie: mensen moeten er na zes maanden uit en worden dan weer op een volgend tijdelijk contract gezet. En zo worden mensen eeuwig in een tijdelijk contract gehouden.”
Loonsteun
In 2020 werd tijdens de pandemie nog eens duidelijk hoe deze groep de economische klappen moest opvangen. “Toen merkten we dat mensen met tijdelijke contracten vrijwel onmiddellijk op straat zijn gezet. Dit, ondanks de afspraak – waar wij een groot aandeel in hadden – dat werkgevers ook loonsteun konden krijgen voor mensen met tijdelijke contracten. Dan heb ik het over sectoren zoals handel, luchtvaart, horeca waar nu de behoefte aan mensen weer groot is.”
In 2021 lijkt de economie te herstellen. “Dit leidt iets meer tot aanbod van vaste banen,” weet Boufangacha. “Maar nog veel te weinig. In dit jaar hebben we in de SER (Sociaal-Economische Raad) de afspraak gemaakt dat uitzendwerk na één jaar tot een vaste baan moet leiden, bij structureel werk. Dat moet nog wel in het regeerakkoord overgenomen worden. En dat laat veel te lang op zich wachten.” (JvB)
“Mensen moeten er na zes maanden uit en worden dan weer op een volgend tijdelijk contract gezet. En zo worden mensen eeuwig in een tijdelijk contract gehouden”
