Moslimvrouwen vertellen zelf wel wat ze willen, als het aan Saida Derrazi ligt. Ze is mede-oprichter van S.P.E.A.K. Het is hoog tijd dat moslima’s een stem krijgen in het publieke debat, vindt de groep. ‘‘Elke moslim zou feministisch moeten zijn.’
“Wij worden onderdrukt. Mannen dwingen ons een hoofddoek te dragen. We willen niet werken. We voeden onze kinderen niet goed op.” Saida Derrazi kan de vooroordelen over moslimvrouwen zo oplepelen. Daar kun je moedeloos van worden, of somber, maar ook strijdbaar. Dus richtte Derrazi samen met drie andere vrouwxn in 2019 S.P.E.A.K. op, een collectief voor en door moslimvrouwen. En nee die x is geen spelfout, dat is omdat ‘de positie van zwarte vrouwxn, trans vrouwxn, gender non-conforming personen, queer mensen en vrouwxn met beperking wordt meegenomen in de strijd die we gezamenlijk leveren’, aldus de site van S.P.E.A.K. De vier vrouwen kenden elkaar uit de antiracismebeweging. Ibtissam Abaâziz was een van de oprichters van stichting Meld Islamofobie, Derrazi zelf zit bij het Comité 21 maart en Bernal Toprak & Nawal Mustafa zijn aan het promoveren op vrouwenonderwerpen. Ze waren het alle vier zat dat er altijd óver ze werd gepraat, in plaats van dat er werd gevraagd wat zij er eigenlijk van vinden. Derrazi: “Wij weten zelf wel wat onze behoeftes zijn en ook wat we willen dragen. Dat hoeven politiek, media of mannen niet voor ons te bepalen. Moslimmannen niet en andere mannen ook niet.”
S.P.E.A.K., geen afkorting, was voor het eerst zichtbaar tijdens de Womens March van 2019. Met een grote groep vrouwen organiseerden ze een eigen islamitische vrouwenblok binnen deze mars. “Dat was echt geweldig”, herinnert Derrazi zich.
Dat sommige mensen de combinatie islam en feminisme vreemd vinden, daar begrijpt Derrazi weinig van. “Elke moslim zou feministisch moeten zijn. De islam ontstond rond 600 en was in die tijd juist zeer geëmancipeerd. In de Koran is een heel hoofdstuk over de rechten van de vrouw opgenomen. Daar staat in dat een vrouw mag werken bijvoorbeeld. Wanneer werd in Nederland ook alweer afgeschaft dat een vrouw werd ontslagen zodra ze ging trouwen? Ik bedoel maar.” Het idee dat Marokkaanse vrouwen onderdaniger zouden zijn dan Nederlandse vrouwen heeft haar altijd bevreemd. “Marokkaanse vrouwen zijn totaal niet onderdanig. Er zijn wel onderdrukkingsmechanismes in relaties maar die zijn voor Marokkaanse vrouwen niet anders dan voor witte vrouwen.”
Hoofddoek
Derrazi draagt zelf geen hoofddoek. Maar ook daar wordt weer over geoordeeld. “Mensen zeggen dan: ‘Jij draagt geen hoofddoek dus dan ben jij zeker een afvallige.’ Maar ik ben wél gelovig. Alsof ik geen moslim kan zijn zonder hoofddoek.”
Het beeld dat alle moslima’s een hoofddoek dragen, wordt versterkt door de media, vertelt Derrazi. Ze verwijst naar een onderzoek van fotograaf Çigdem Yüksel en Ewoud Butter waarbij S.P.E.A.K. in de klankbordgroep zat. Die onderzochten alle 4.482 foto’s van persbureau ANP die onder de zoekterm ‘moslima’ zijn opgeslagen. Op bijna al die foto’s (82%) draagt de moslima een hoofddoek. Nog pijnlijker is dat 94% van de vrouwen een beetje stiekem van een afstand op straat of in het openbaar vervoer zijn gefotografeerd. ‘Safarifoto’s’, noemt Çigdem zulke foto’s in een interview met de NPO. Alsof je een vreemde diersoort fotografeert. Op maar drie procent van de foto’s staan moslimvrouwen die een beroep uitoefenen, meestal als caissières, leraressen of schoonmaaksters.
De moslima als onderdanige, stille figuur die thuis voor de kinderen zorgt, dat is het beeld dat de media uitdragen en waar Derrazi doodmoe van wordt. Vooral omdat vrouwen met een hoofddoek tegelijk steeds vaker met geweld te maken krijgen. “Zelfs in Amsterdam-West zijn na de aanslagen in Frankrijk vrouwen met hoofddoek bekogeld met sigaretten en overgoten met blikjes frisdrank.”
Nikaab
“Het ‘boerkaverbod’ uit 2019 heeft dat geweld alleen maar aangewakkerd.” Derrazi verwijst naar een recent zwartboek van Meld Islamofobie. Op sociale media werd opgeroepen om op ‘boerkajacht’ te gaan en het AD beschreef hoe je een burgerarrest kon uitvoeren bij een vrouw in boerka. ‘Een moderne heksenjacht’, noemt S.P.E.A.K. dat in een verklaring die door 47 organisaties werd ondersteund. “Wij vinden dat iedere vrouw de baas is over haar eigen lichaam. Dus als een vrouw een nikaab wil dragen, moet dat mogelijk zijn. Ze mag ook in een minirok of met een hanenkam lopen, dus waarom niet met een nikaab”, zegt Derrazi. “Het idee dat nikaabdraagsters daartoe worden gedwongen is echt onzin. Het merendeel van de vrouwen met een nikaab bestaat uit bekeerlingen. Die kiezen heel bewust voor dit geloof en voor deze kleding.” Het ‘boerkaverbod’ staat volgens S.P.E.A.K. dan ook voor meer. Ze schrijven: ‘Dit verbod wordt gebruikt om ons nogmaals door de strot te duwen dat islamitische vrouwen per definitie onderdrukt worden door hun familie, religie en cultuur. Het onderschrijft het gevoel van het Europese superioriteitsdenken en is het resultaat van de verrechtsing van de politiek.’
Ook in de toeslagenaffaire laat S.P.E.A.K. zich niet onbetuigd. ‘Wij zien de toeslagenaffaire als hét voorbeeld van geïnstitutionaliseerd racisme en discriminatie’, schrijven ze op hun site. “Het lijkt wel of ze juist dat onderdeel van de toeslagenaffaire onder het tapijt aan het vegen zijn”, zegt Derrazi. “Maar het is gebleken dat het om discriminatie gaat. Dat heeft de overheid zelf gezegd. Dus daar moet verantwoordelijkheid voor worden genomen.”
Genoeg te doen dus, maar dat ontmoedigt Derrazi niet. “We zijn nog maar pas begonnen.” Dromen heeft ze genoeg. “Ik hoop dat over een paar jaar de hoofddoek is genormaliseerd, en dat ieder moslimmeisje haar dromen kan volgen. Dat ze, ook als ze kiest voor een hoofddoek, alles mag worden wat ze wil. Politieagent bijvoorbeeld. Nu kan dat niet, dat is toch onbegrijpelijk.”
www.we-speak.nl
