Ap Dijksterhuis (1968) is psycholoog en wetenschapper en richt zijn onderzoek vooral op geluk. Hij schreef er in 2018 een boek over: Maakt geld gelukkig? “Mensen worden gelukkig van het gelukkig maken van andere mensen.”
En, maakt geld gelukkig?
“Geld is zeker niet de belangrijkste factor voor geluk, maar het romantische idee dat geld niet gelukkig maakt, is ook niet waar. Je kunt in Nederland een paar procent van het geluk verklaren uit wat mensen verdienen. Als je ook het vermogen van mensen erbij optelt, dan kom je op vijf tot zeven procent. Geld en geluk hangen dus wel met elkaar samen maar slechts in beperkte mate.
Uit onderzoek blijkt dat hoe hoger het inkomen hoe gelukkiger. Mensen die 40.000 euro per jaar verdienen zijn gemiddeld gelukkiger dan mensen die 20.000 euro verdienen. Iemand die een ton verdient, is gelukkiger dan iemand die 40.000 euro verdient, maar het gaat dus om vrij kleine verschillen. Je kunt het ook omdraaien: mensen die van nature gelukkig zijn, zijn minder vaak ziek, maken sneller carrière en stoppen minder snel met een baan als het even tegen zit en worden daardoor rijker. Je karakter bepaalt voor een deel je geluk.”
“Je ziet dat mensen die een substantieel geldbedrag in de loterij winnen, een half miljoen of meer, gek genoeg niet onmiddellijk gelukkig zijn. In het begin zorgt het juist voor spanning en onzekerheid. Uit onderzoek blijkt dat ze een tot twee jaar later gelukkiger zijn geworden omdat veel zorgen zijn weggenomen. Bij de grote loterijen worden mensen die veel geld winnen begeleid door deskundigen en wordt de prijs niet in een keer uitgekeerd.
Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die graag geld willen minder gelukkig zijn. Je hebt er niets aan om het graag te willen. Minder materialisme komt je geluk ten goede.”
Geld is niet de bepalende factor, maar wat maakt mensen dan wel gelukkig?
“Werk waaruit je voldoening haalt, goede vriendschappen, een fijn gezinsleven en een gevoel dat je veilig bent. Dat wat je niet kunt kopen met geld is belangrijker dan geld. Dingen die je wel met geld kunt kopen, zijn vaak minder belangrijk. Pijn en zorgen zijn zaken die afbreuk doen aan het geluksge-voel.”
Hoe kan het geluk onder mensen met een laag inkomen worden bevorderd?
“Mensen met weinig geld maken zich daar zorgen over en dat verstoort hun geluksgevoel. Iemand die niets heeft en hoort dat de wasmachine een raar geluid maakt, denkt al gauw van ‘daar gaan we weer, ik heb helemaal geen geld’. Sommige mensen met een laag inkomen maken zich geen enkele zorgen, maar dat zijn echt de uitzonderingen.
Over het algemeen worden mensen gelukkig van het gelukkig maken van andere mensen. Uit onderzoek blijkt dat mensen, arm of rijk, die vrijwilligerswerk doen en andere mensen helpen, gelukkiger zijn.
“We weten ook dat mensen die veel geld hebben en dat uitgeven aan spullen er niets aan hebben. Je moet het juist uitgeven aan andere mensen en aan ervaringen. Je kunt ervaring opdoen op Bonaire, maar dat kost geld en is voor arme mensen niet te doen. Een mooie ervaring kan ook een lange wandeling of fietstocht zijn. Ga dingen doen, dat is belangrijk. Vrijwilligerswerk is ook een vorm van ervaring opdoen.”
Een op de vier mensen in Amsterdam leeft onder de armoedegrens. In Amsterdam-Noord is een experiment met gratis geld begonnen, Collectief Kapitaal, dat is een soort basisinkomen.
“Dat is een goed idee. Als wetenschapper zeg ik altijd dat wanneer je het niet weet, je een goed experiment moet doen om erachter te komen wat werkt en wat niet. Ik kan niet met honderd procent zekerheid zeggen dat een basisinkomen gaat werken, maar ik ben er wel optimistisch over. Je biedt financiële zekerheid en dat scheelt een hoop zorgen voor mensen die elk dubbeltje moeten omdraaien.
Een basisinkomen zou ook kunnen leiden tot een herwaardering voor beroepen. Het kan ertoe leiden dat de beloning voor vuilnismannen, brandweerlieden en mensen in de zorg gemiddeld omhoog gaat en bij anonieme kantoorbanen juist omlaag gaat. Een basisinkomen geeft een bepaalde bestaanszekerheid, waardoor mensen in laag betaalde beroepen zich eerder zullen gaan afvragen of het werk dat ze doen nog wel zinvol is. Werkgevers zullen die mensen moeten gaan lokken met hogere salarissen en dat levert weer wat extra geluk op.”
“Er is veel onderzoek gedaan naar wat mensen van hun werk vinden en daaruit blijkt dat een op de vier mensen in een zogenoemde bullshit job zit. Het gaat hierbij vaak om kantoorwerk als gevolg van een onnodig bureaucratisch systeem waarvan mensen zeggen dat het geen klap uitmaakt als ze een week niet op het werk verschijnen. Bij een basisinkomen zal een deel van die mensen zich afvragen of het werk ze nog wel een goed gevoel geeft en dat ze misschien beter iets anders kunnen gaan doen, dat zou gunstig kunnen zijn voor het geluksgevoel van die mensen.”
Wat zou een nieuw kabinet moeten doen om het collectief geluk van Nederlanders te verhogen?
“Ik ben arm opgegroeid, maar hoef me al een tijd over geld geen zorgen te maken. Van mij mag de kloof tussen arm en rijk kleiner worden. Ik vind dat de vermogensbelasting omhoog moet. Sommige politieke partijen hoor je over het verhogen van de inkomstenbelasting maar daar schiet je niet zoveel mee op. Voor het collectieve geluk van het land maakt het geen klap uit dat iemand die anderhalf ton per jaar verdient meer inkomstenbelasting gaat betalen. Mensen die tien miljoen of meer op de bank hebben moet je flink laten betalen en ook bedrijven die enorme winsten maken. Dat maakt echt het verschil: niemand wordt minder gelukkig en met die extra belastinginkomsten kun je veel doen om het collectieve geluk te verhogen.
Ik zou goede wetgeving om dit te regelen toejuichen en ik denk dat een groot deel van de echt rijke mensen dit niet erg zal vinden. Ze zien heel goed dat een te grote kloof de maatschappelijke problemen alleen maar groter maakt en dat is ook niet in hun belang. Je ziet al een tijdje dat het vertrouwen in politiek, instituties en machthebbers steeds kleiner wordt.”
“Mede door de coronacrisis is de kloof tussen arm en rijk groter geworden en omdat er een kleine samenhang is tussen geld en geluk zou je kunnen zeggen dat de gelukskloof groter aan het worden is. Sommige mensen die jarenlang hebben gewerkt en door corona zonder werk zijn komen te zitten, hebben grote moeite met hun nieuwe situatie. Ze zijn een stuk minder gelukkig.”
Bron cijfers: Staat van de Stad Amsterdam, een tweejaarlijks onderzoek van de dienst Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS)
