Tekst Jos Verdonk Beeld George Maas/Fotonova
Het levensverhaal van de tot vorige maand ‘ongedocumenteerde’ Sofia Sabbar is schrijnend, opzienbarend en bijna onvoorstelbaar, maar biedt ook hoop. Nu brengt ze als Juf Soof kinderen met uiteenlopende achtergronden bij elkaar. ‘Ik wil nooit meer weg uit Amsterdam!’
Tot vorige maand verbleven de Amsterdamse meiden Sofia (24) en Najoua Sabbar (21) illegaal, want ongedocumenteerd in Nederland. Ze zijn al meer dan 25 keer verhuisd en de laatste vier jaar logeren ze bij vrienden. Daarvoor woonden ze tien jaar met hun moeder in een schimmelige kelder in Amsterdam West. Daarover later meer.
Omdat MUG Magazine van mei 2021 in het teken staat van de Amsterdamse jeugd laten we deze maand alleen de toekomstige pedagoge – vanaf september hoopt ze te gaan studeren! – Sofia aan het woord. “Mijn zusje Najoua wilde al vanaf groep 8 van de basisschool advocaat worden.” Die droom komt na deze zomer eindelijk uit en wij beloven plechtig de sociaal topadvocaat in wording Najoua Sabbar in een MUG met een juridisch thema een passend podium te geven.
De moeder van de zussen vluchtte zo’n twintig jaar geleden met haar kleuters voor huiselijk geweld van haar man en zijn familie, eerst naar Spanje en twee jaar later naar Amsterdam. “Ik ga nog wel eens naar mijn oude basisschool terug en dan zegt mijn juffrouw van toen: ‘Ik herinner me jullie nog als meiden met zwarte krullen. Jullie spraken alleen Spaans en Catalaans met elkaar in de gang.”
Die twee talen zijn bijna vervlogen. De zussen spreken ook nauwelijks Berbers en Arabisch, want zijn nooit meer terug geweest. Daarentegen spreken ze meer dan vloeiend Nederlands. Het resultaat van het Nederlands onderwijs en het feit dat ze hun kinderjaren grotendeels in openbare bibliotheken – hun veilige havens – doorbrachten. “Onze moeder was altijd aan het werk, dus de bibliotheek was ons tweede huis. We hebben alle kinderboeken stukgelezen.”
In Nederland geldt – enigszins krom – ook voor ongedocumenteerde kinderen als Sofia en Najoua de leerplicht en dat is hun redding geweest. “Onze moeder leerde een vrouw kennen, die haar heeft geholpen ons in te schrijven op een school. Maar omdat ze zo onbekend was met de Nederlandse samenleving heeft ze voor de eerste de beste school gekozen. Wij woonden toen in Noord, maar gingen naar een basisschool in Bos en Lommer.”
Over de tien jaar in de kelder: “Ik schrik eigenlijk meer van de reacties van mensen die dit te horen krijgen dan hoe ik het zelf heb beleefd. Natuurlijk heb ik in die jaren veel angst en onzekerheid ervaren. Ik heb nog steeds last van mijn longen als ik te hard lach of fiets, door alle schimmel en vochtigheid daar. Ooit las ik: ‘Je moet van elk struikeltje een danspasje maken.’ Dat is me altijd bijgebleven. Elke maand was daar dan die klop op de deur die de huur kwam innen. Dan kwam er een hand door de brievenbus, die kreeg een envelop met geld. En dat was veel, heel veel!”
Sofia heeft haar havo-diploma en volgt volwassenenonderwijs omdat ze haar vwo-diploma wil halen. Najoua deed na de havo het vwo. Toen Sofia zich vier jaar geleden wilde inschrijven voor de hbo-opleiding pedagogiek kwam ze erachter dat ze niet verder mocht studeren omdat ze illegaal was. Ze had geen verblijfsvergunning en was inmiddels meerderjarig, waardoor inschrijven voor een vervolgstudie onmogelijk was. “Ik ben toen naar het Juridisch Loket gegaan. Misschien naïef, maar ik ben daar op een ochtend gewoon binnengewandeld, op een bankje gewacht en toen ik werd geroepen, heb ik letterlijk aan de balie gezegd: Ik ben illegaal, wat moet ik doen? Ik ben toen doorverwezen naar een advocaat.”
De rechter oordeelt in februari dat Sofia en Najoua in Nederland mogen blijven, maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst gaat tegen de beslissing in beroep en dus blijft de onzekerheid.
Op dat moment logeren de zussen bij een vriendin. “We leven al vier jaar vanuit onze koffer. Van die vriendin leerden we mediteren. Na die eerste sessie wilde ik een dutje gaan doen. ‘Maak me alsjeblieft niet wakker’, zei ik tegen mijn zusje, want ik was toe aan een beetje rust. Het was de bedoeling dat we zouden ontspannen en alles los zouden laten, maar Najoua had stiekem toch haar telefoon gecheckt en zag dat berichtje van onze advocaat. Ze heeft me toen toch wakker gemaakt en zei: ‘We hebben een verblijfsvergunning!’”
Vanaf die vrijdag in april is er een wereld voor de zusjes open gegaan die voor ‘gewone’ Amsterdammers dagelijkse realiteit is. “Ik ben altijd op mijn hoede en durfde nooit iets verkeerds te doen. Altijd wachten bij het stoplicht en nooit oversteken naast het zebrapad. Ik ben al zo blij dat ik een rondje door de stad kan fietsen zonder al die druk. En ik wil straks alles doen, behalve op de bank zitten. Ik wil de schade van al die jaren inhalen en een bijdrage leveren aan de Nederlandse samenleving, zoals elke Nederlander.”
Dat doet Sofia onder andere door de door haar opgerichte stichting Juf Soof. “Ik geef huiswerkbegeleiding voor kinderen met een migratie-achtergrond. Ik zorg dat kinderen leren voor toetsen en het huiswerk netjes op tijd wordt gemaakt. Daar verdien ik wat geld mee, want ik moet ook leven, maar ik zeg niet graag nee. Ik geloof dat elk kind bij de geboorte een heel mooi cadeautje meekrijgt. De een kan heel goed kan koken en de ander boeken uit zijn hoofd leren. Ik ga met kinderen kijken wat dat cadeautje is en daarin investeren.”
Daarnaast organiseert Sofia activiteiten voor kinderen. “Ik ken een leuke jongen van twaalf. Hij komt uit de Amsterdam Zuid en kan heel goed schaken. Ik zorg dat hij elke woensdagmiddag schaakles kan geven aan kinderen in Amsterdam West en Amstelveen. Het gaat niet alleen om het schaken, maar ook om dat ze zo bij elkaar over de vloer komen en dat je zo niet meer het idee hebt van witte en zwarte scholen.” En dan heeft Sofia nog een droom. Ze werkt al enige tijd aan haar eerste prentenboek. “Dat gaat over een jongetje met faalangst, dat in groep drie van de Vliegschool zit voor kinderen met vleugels. En ja”, schatert Sofia, “op die school is ook een juf Soof!”
Sofia Sabbar (1996) en haar zusje Najoua vluchtten met hun moeder voor huiselijk geweld uit Marokko naar Amsterdam. Ze leefden bijna twintig jaar illegaal in Amsterdam. Sinds vorige maand zijn de zusjes na een lange juridische strijd genaturaliseerd. Sofia zet zich met haar stichting Juf Soof in voor het welzijn van Amsterdamse kinderen.
