“Mijn schoondochter ging opeens dood en mijn zoon bleef achter met twee kleine kinderen”, begint Tineke haar verhaal tijdens de workshop over eenzaamheid in buurtcentrum het Claverhuis in Amsterdam-Centrum en georganiseerd door sociaal uitzendbureau voor ervaringsdeskundigen Team Ed. “Ik nam de zorg van het gezin op me. De nieuwe vriendin van mijn dochter bleek ziek te zijn en ik kreeg kanker. Uiteindelijk heb ik mezelf voor de trein proberen te gooien.”
Die workshop is erop gericht om eenzamen te helpen een oplossing voor hun problemen te vinden zonder met standaardtips te komen. Die hulp is hard nodig: volgens cijfers van de Gezondheidsmonitor 2018 en Factsheet Eenzaamheid 2018 zijn 220.000 Amsterdammers eenzaam, 80.000 zelfs ernstig. Er zijn veel vormen van eenzaamheid, maar de organisatie van de Week van de Eenzaamheid noemt er twee: sociale en emotionele eenzaamheid. Wie sociaal eenzaam is, heeft weinig mensen om zich heen, zoals bij ziekte of te weinig geld om leuke dingen te doen. Emotionele eenzaamheid betekent dat er gebrek is aan intieme relaties.
Je ziet gelijk met wie je een band hebt
De workshop vond plaats in de Week van de Eenzaamheid in oktober. Workshopleiders Maaike Kipp en Rudi Suliman van Team Ed openen het kringgesprek. Eerst vertelt Suliman over zijn ervaring met eenzaamheid. Kipp gaat in op het begrip eenzaamheid en hoe ermee om te gaan. “Daar is niet één oplossing voor”, meent ze. “Ieder kan zijn manier vinden om ermee om te gaan. Sommige mensen zoeken de eenzaamheid bewust op om na te denken over zichzelf of over het leven.”
Na de inleiding wordt er met tape een vierkant gemaakt op de grond. Kipp stelt vragen en afhankelijk van het antwoord gaan deelnemers aan een kant van het vierkant staan. Eerst vraagt ze of iedereen die uit Amsterdam komt rechts gaat staan en de rest links. “Zo werken we steeds toe naar het thema, steeds iets persoonlijker. Wat ik er leuk aan vind, is dat je steeds in een andere formatie bij elkaar staat. Je ziet met wie je een band hebt, maar dat kan bij de volgende vraag weer anders zijn.”
Er staat maar één deelnemer aan de kant van de mensen die zich nauwelijks eenzaam voelen. “Mijn moeder heeft me vroeg geleerd om altijd op mezelf te bouwen”, verklaart ze. Er komen verschillende verhalen naar boven. Van een man die zich eenzaam voelde in een gezin met acht broers en zussen tot een vrouw die door haar vader in de steek werd gelaten omdat zij niet joods was en hij zijn religie strenger ging belijden.
Kipp: “Deelnemers staan snel open over gevoelens. Terwijl er toch een taboe heerst: als je eenzaam bent, ben je misschien sociaal onvaardig of niet leuk genoeg voor anderen. Het is dapper eenzaamheid bespreekbaar te maken.”
Tips op post-its
Na de vierkant-oefening krijgen we post-its en de opdracht op te schrijven hoe wij zelf omgaan met eenzaamheid, als tip voor de anderen. Daarna plakken we de post-its op het whiteboard en Maaike Kipp leest ze voor: “Lees een mooi boek, ga uit van wat jij wilt, doe vrijwilligerswerk, stel vragen aan anderen…”
Denkt Maaike dat de deelnemers minder eenzaam zijn vertrokken dan ze binnenkwamen? “Door je ervaringen te delen kun je je al minder eenzaam voelen”, meent ze. “Dat wil niet zeggen dat je je na het volgen van die cursus nooit meer rot voelt. Maar ga in elk geval niet in je eentje worstelen met iets waar je niet uit kunt komen.” Bij vertrek geeft Suliman een lijst met tips mee.
Alleen thuis met een fles wijn
Een van de deelnemers is Saskia. Zij is zelf ervaringsdeskundige verslavingszorg bij Team Ed en heel spraakzaam tijdens de workshop. We spreken af om verder te praten.
“Ik heb geen afscheid kunnen nemen toen mijn moeder plots overleed, dat was verschrikkelijk”, vertelt Saskia. “Ik zat alleen thuis met een fles wijn en dan ging ik midden in de nacht mensen bellen. Dat viel natuurlijk niet altijd in goede aarde. Familie en vrienden zeiden: ‘hier hebben we geen zin in, je hebt gedronken’. Tja, onder invloed van drank is het niet fijn communiceren. Maar je wordt wel afgewezen. Een schreeuw om aandacht kan niet altijd wachten tot de volgende ochtend.”
Saskia besefte al snel dat het zo niet langer ging en zocht hulp. Ze ging in therapie en werd al vrij snel deskundige verslavingszorg bij Team Ed. “Het gaat steeds beter. Maar – en dan komen we weer bij het onderwerp eenzaamheid – ik ben ook heel veel alleen.”
Alleen zijn kan ook prettig en veilig zijn. “Het is een heel dubbel gevoel. Ik merk dat eenzaamheid eerder ontstaat als ik contact zoek met de buitenwereld. Ik zie op social media mensen die met elkaar op vakantie gaan, die wel een gemakkelijke relatie hebben. Dan word ik eenzaam. Maar alleen zijn vind ik op zich geen probleem. Ik zat net ook graag op jou te wachten, op dit bankje, dan voel ik me fijn.”
We konden onze zorgen bij elkaar kwijt
Een week na de workshop bezoek ik Tineke. Als ik binnenkom, landt een ekster op het balkon. “Dat is Hans, hij eet uit mijn hand. Nu moet hij even wachten tot wij zijn uitgepraat.”
Tineke heeft een kleurrijk interieur en een even kleurrijk leven. “Ik had een relatie met een kunstenaar. Geen seksuele, want hij was zo ‘ruig’ als de deurmat van m’n buur.” Lachend zet ze koffie op tafel. “We hadden een vriendschappelijke relatie en zorgden voor elkaar. We bespraken alles, ook zijn seksuele problemen toen hij parkinson kreeg.”
In dezelfde tijd dat haar vriend ziek werd, overleed haar schoondochter. “Ik richtte me zo erg op het gezin van mijn zoon dat ik geen tijd meer had voor andere dingen. Met mijn vriend leidde ik een uitbundig leven. Hij was een bekend videokunstenaar. We gingen veel op stap, naar galeries en zo. Toen hij overleed, had ik alleen nog de kleinkinderen.”
©Ze gaat nog wel eens op stap maar het komt niet in de buurt van het oude leven. “Als ik erg down ben, ga ik in het Stedelijk naar zijn werk kijken. Dan is het na een tijdje weg. We konden onze zorgen altijd bij elkaar kwijt. Maaike kwam ik tegen toen mijn maatschappelijk werkster me naar het buurthuis stuurde. Ik heb alleen nog het buurthuis. Ik denk dat mensen van mijn oude werk dat niet kunnen geloven. Ik had het van mezelf ook niet verwacht. Maar ik doe wat de maatschappelijk werkster zegt, zij heeft me enorm geholpen.”
Voel je je ook eenzaam? Op amsterdamsnetwerkeenzaamhei
