Het kabinet trekt 3 miljard euro extra uit om de koopkracht van een gemiddeld huishouden volgend jaar met 2,1 procent te laten stijgen, zo berekent het Centraal Planbureau (CPB). Het was al eerder uitgelekt en op de derde dinsdag van september ook officieel bekend gemaakt, tijdens de presentatie van de Miljoenennota 2020 op Prinsjesdag. Het CPB waarschuwt wel dat persoonlijke omstandigheden, zoals scheiding, ontslag, tegenvallende loonstijging of minder pensioen, bepalender zijn voor de koopkracht dan de toegezegde maatregelen.
Zonder tegenslag gaan werkenden er in 2020 het meest op vooruit: gemiddeld 2,4 procent. Uitkeringsgerechtigden 1,2 procent en gepensioneerden 1,1 procent. Gepensioneerden moeten er wel rekening mee houden dat de aanvullende pensioenen volgend jaar worden verlaagd. Dat komt omdat pensioenfondsen last hebben van de lage rentestand. D66-minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) gaat proberen dat te voorkomen.
Het Nibud (budgetvoorlichting) heeft er weinig vertrouwen in dat de kabinetsplannen om de koopkracht te vergroten heilzaam zijn voor de portemonnee van mensen met een (bijstands)uitkering. Een alleenstaande in de bijstand heeft volgend jaar slechts €14,- per maand méér te besteden. Wel komt een grotere groep huishoudens vanaf volgend jaar in aanmerking voor huurtoeslag. Op nibud.nl kun je je koopkracht voor 2020 berekenen.
Werk Werkenden gaan er op vooruit omdat de arbeidskorting wordt verhoogd. Wie €25.000,- per jaar verdient krijgt er €380,- per jaar bij. Het kabinet verwacht bovendien dat de cao-lonen met 2,5 procent stijgen, hoewel de brutolonen bij bedrijven sinds de crisis nauwelijks zijn gegroeid. Zelfs VVD-premier Rutte vindt dat werkgevers nu moeten leveren. De vakbonden zetten hoog in en willen 4 à 5 procent loonstijging.
In de strijd tegen schijnzelfstandigheid gaat de zelfstandigenaftrek in stapjes omlaag. Door de hogere arbeidskorting gaan zelfstandigen er in 2020 mogelijk toch 2 procent op vooruit. In het Pensioenakkoord is afgesproken dat er een verplichte verzekering voor zelfstandigen komt. Het kabinet wil het voor werkgevers aantrekkelijker maken mensen een vast contract aan te bieden.
Verder vereenvoudigt het kabinet de Wajongregels zodat het voor jongegehandicapten aantrekkelijker wordt weer te gaan werken of onderwijs te volgen.
Ouderen en kinderen De aow gaat iets omhoog en aow’ers profiteren een beetje van de belastingverlaging. De aow-leeftijd blijft op 66 jaar en vier maanden.
Huishoudens met kinderen krijgen een extra steun in de rug. Zo’n 320.000 gezinnen krijgen er bijna €1.000 per jaar bij. Daarnaast krijgen nog eens bijna 300.000 gezinnen recht op een kindgebonden budget, dat kan €600,- per jaar opleveren.
Energie Om het gebruik van gas te ontmoedigen en woningisolatie te stimuleren gaat de belasting op gas omhoog. Voor aardgas betalen we straks 7,9 cent per kuub meer, de belasting op stroom stijgt beduidend minder: 0,9 cent per kWh. Het goede nieuws is dat we volgend jaar €216,- aan energiebelasting terugkrijgen. Volgens Milieu Centraal gaan we er daardoor gemiddeld €100,- op vooruit. Alleen wie héél veel gas gebruikt, gaat fors meer betalen.
Zorg De eerste tegenvaller is al binnen. Het kabinet verwachtte op Prinsjesdag dat de zorgpremie (basisverzekering) met €3,- stijgt naar €118,50 per maand. DSW, die als goedkoop te boek staat, maakte zijn basispremie 2020 echter eind september al bekend en verhoogt die met het dubbele: €6,- per maand, oftewel €72,- per jaar. De DSW-basispremie blijft daarmee maandelijks wel op €118,-.
De zorgtoeslag stijgt met €67,- voor alleenstaanden en €95,- voor meerpersoonshuishoudens per jaar. Dat is minder dan de stijging van de zorgpremie bij DSW. Het is dan ook zeer de vraag of ouderen en minima er ook maar iets op vooruitgaan. Het eigen risico blijft €385,-.
Ouderen en chronisch zieken betalen vanaf 2020 maximaal €19,- per maand aan eigen bijdrage voor voorzieningen die ze van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (wmo) krijgen.
Het kabinet geeft de gemeenten 300 miljoen extra voor de jeugdzorg en investeert 500 miljoen in het verbeteren van de zorg in verpleeghuizen.
Enkele reacties op de kabinetsplannen
Bijstandsbond “De gemeenten, de zorg en het onderwijs, ze komen veel geld tekort om hun werk goed te doen”, reageert Piet van der Lende van de Bijstandsbond op de Miljoenennota. “Daar doet de regering niets of te weinig aan. Ook de groeiende kloof tussen arm en rijk wordt niet aangepakt, ondanks alle vrijblijvende oproepen om de lonen te verhogen.” De Bijstandsbond vindt dat de minima en middeninkomens niet van de toegenomen welvaart profiteren. “Ze gaan er niet of nauwelijks op vooruit. Veel mensen gaan er financieel juist verder op achteruit.”
Ouderen Ouderenbond ANBO vindt dat het kabinet véél te optimistisch is over de koopkracht van ouderen in 2020. Directeur Liliane de Haan vreest niet alleen de dreigende korting bij pensioenfondsen, maar wijst er ook op dat de koopkracht van ouderen door btw-verhoging en andere prijsstijgingen juist is gedaald. De ANBO vreest dat ouderen ook in 2020 koopkracht zullen inleveren.
Politiek PvdA-fractieleider Lodewijk Asscher mist in de kabinetsplannen aandacht voor huurders, die soms méér dan de helft van hun inkomen kwijt zijn aan wonen. Ook mist hij een adequate aanpak om armoede en dakloosheid te bestrijden. Oppositiepartijen GroenLinks, SP en PvdA willen dat de verhoging van het lage btw-tarief wordt teruggedraaid, het eigen risico in de zorg wordt gehalveerd en dat zowel het minimumloon als alle uitkeringen, waaronder aow, met 2,5 procent worden verhoogd. Het kabinet voelt daar vooralsnog weinig voor.
Vakbonden CNV-voorzitter Arend van Wijngaarden vindt het een kwalijke zaak dat een kwart van alle werkenden, twee miljoen mensen, een onzeker contract heeft. ‘Meer dan een half miljoen werkenden zitten op de armoedegrens en dat met deze economische groei. Ze zijn niet geholpen met wat extra koopkrachtpraatjes, maar hebben zekerheid nodig.’ Zijn college FNV-voorzitter Han Busker vindt het wel een stap in de goede richting dat het verschil in fiscale behandeling tussen werknemers en zelfstandigen kleiner wordt, nu de zelfstandigenaftrek voorzichtig wordt beperkt en de arbeidskorting wordt verhoogd.
