Analyse
door Toof Brader
Tot in de vroege ochtenduren van de dag dat het eindresultaat naar de drukker moest, werd er over vergaderd. De fractievoorzitters van de regeringspartijen VVD, CDA, D66 en CU en de meest betrokken ministers sloten op het laatste moment een akkoord over wat te doen met de dalende koopkracht. Volgens de rekenmeesters van het kabinet(het CPB) is die daling vooral dit jaar met een gemiddeld koopkrachtverlies van bijna 7 procent zo dramatisch dat een op de tien kinderen in Nederland volgend jaar in armoede zal leven.
Oorzaak van die dalende koopkracht zijn de alsmaar stijgende prijzen van vrijwel alle levensbehoeften met energie als grote aanjager. Veel mensen vrezen de winter, omdat verwarming en verlichting van hun woning naar verwachting tot wel vijf keer duurder kan uitpakken dan gewoonlijk.
Maar ook nu al zijn er legio signalen dat die ongekende inflatie vooral bij de laagste inkomens voor grote problemen zorgt. Want niet alleen de energierekening stijgt; ook bij de supermarkt zijn mensen al tot ruim 10 procent meer kwijt voor hun dagelijkse boodschappen dan een jaar geleden. En die prijsstijgingen lijken voorlopig alleen maar verder op te lopen.
Er werd dus reikhalzend uitgekeken naar waar het kabinet mee zou komen om al die zorgen enigszins te verlichten. Een breed front van vakbonden, gemeenten en oppositiepartijen drong er bij het kabinet en de regeringspartijen op aan niet alleen naar de begroting voor het volgend jaar te kijken. De grootste problemen doen zich volgens het CPB immers juist dit jaar voor. Voor mensen die nu al moeite hebben hun dagelijkse boodschappen nog te betalen, zijn eventuele extraatjes in 2023 nog ver weg.
Hoewel de uitkomsten van het koopkrachtberaad volgens de mores van de Haagse politiek eigenlijk tot Prinsjesdag op de derde dinsdag van september geheim moeten blijven, is er volgens diezelfde mores al het een en ander ‘gelekt’. En ziedaar, het is allemaal niet niks wat het kabinet van plan is. Er is op de begroting van 2023 maar liefst 15 miljard euro vrijgemaakt om het koopkrachtverlies te verzachten, van een verhoging van het minimumloon en daarmee ook automatisch de uitkeringen met 10 procent tot extra toeslagen en belastingverlagingen. Of het genoeg is om iedereen of tenminste de laagste inkomens volledig te compenseren bleef onduidelijk, maar volgens de anoniem lekkende kabinetsbronnen was dit wel een koopkrachtpakket met een omvang zoals niet eerder vertoond. Een aantal media wist zelfs te melden dat de deelnemers aan het eind van het langdurige koopkrachtberaad voor zichzelf hadden geapplaudisseerd.
Winter
En zo was, zoals dat vaker gaat met ‘gelekte’ informatie, weer bijna gelukt het minder prettige nieuws uit het koopkracht-akkoord enigszins uit het zicht te houden. Want bij al deze tevredenheid was het het kabinet niet gelukt ook nog iets extra’s te doen in het lopende jaar 2022, alle pleidooien van de vakbonden en lokale bestuurders ten spijt. Hun zorg dat vooral de lagere inkomens het bij de nog steeds oplopende kosten van de dagelijkse boodschappen en een mogelijk vroeg invallende winter niet tot 2023 kunnen uitzingen, wordt door het kabinet in het akkoord niet beantwoord.
Niet omdat het kabinet dat niet zou willen, zo luidde de verklaring van de regeringspartijen. Zelfs niet omdat er geen geld voor zo’n aanpassing van de begroting van dit jaar meer zou zijn. Maar het probleem is dat de computersystemen van de Belastingdienst en/of andere uitkeringsinstanties zo’n ‘snelle’ ingreep nu domweg niet aankunnen. Zelden zal een applaus in de ministerraad zo hol hebben geklonken.
Als ze voor zichzelf geapplaudiseerd hebben is dat goed nieuws, want dan mogen ze het geld wat ze boven het salaris van een zorgmedewerker verdiend hebben terugstorten. Of meer want die zorgmedewerkers hebben er voor gewerkt.
1 op de 10 kinderen in armoede is zeer optimistisch, volgens FNV-onderzoek en andere bronnen is 30% van de huishoudens nu al niet meer in staat alle rekeningen te betalen, en hangt een derde van alle huishoudens hier vlak boven.
Deze maatregelen helpen niet en komen te laat. Voor de tussentijd is er een noodfonds maar daar mag je pas aankloppen, als je al een deurwaarder hebt gehad. De kwartjespooiers van de schuldindustrie lachen zich het gompes.
Die paar miljoen zijn op voordat het goed en wel begonnen is. Wat nodig is, is de prijzenwet uit de kast halen. Een aantal energiebedrijven heeft hun winst verdubbeld ten opzicht van het vorige jaar. Ook Unilever maakt een veel hogere winst bij lagere omzet, dus veel meer prijsverhoging dan nodig. Dat alles is geen winst maar woeker.
Verder eindelijk het minimumloon verhogen naar die €14, die we voor 1 januari 2022 aan de politieke partijen hebben voorgelegd. Slechts enkele partijen hebben vóór gestemd. Met de 13% inflatie waar we op nu op uitkomen wordt het nu € 15,80 trouwens.
Kan dat wel uit? Komt er geen loon-prijs-spiraal? Nee, je moet het geld halen waar het zit. Multinationals en (super)rijken moeten net als iedereen in Nederland belasting gaan betalen. Opbrengst van vermogen in box 1 normaal meebelasten, desnoods met de mogelijkheid van verliesverrekening. Verder de dividendbelasting en vennootschapsbelasting naar het nivo van 50 jaar geleden onder Den Uil. Evenals een derde schaal voor de inkomens boven de Balkenendenorm.
Dan is er zelfs geld om de pijn voor de inkomens tussen minimum en modaal een beetje te verzachten door de afbouw van toeslagen wat meer naar boven te verschuiven. Toeslag-grens dus méér omhoog dan minimumloon.