Henk Spaan (1948) is schrijver, sportjournalist, columnist en voormalig televisiepresentator en -maker (Pisa, Verona en zeer recent nog Maestro). Tot de dag van vandaag verschijnt een paar keer per week zijn voetbalrubriek ‘Spaan geeft punten’ in Het Parool. Henk Spaan woont met zijn vrouw in een appartementencomplex voor senioren op Zeeburgereiland. Die woonplek deelt hij met de hoofdpersoon van zijn derde roman Stappen tellen. “Ja, ik heb ook een stappenteller op mijn mobiel, maar ik tel niet zo fanatiek. De titel van mijn boek staat voor iets anders: het is denk ik metaforisch voor stappen tellen naar het einde, misschien het einde van het verdriet of het rouwproces.”
Hoofdpersoon van Stappen tellen is Eduard Wakker is een voormalig journalist die anderhalf jaar geleden zijn vrouw aan kanker heeft verloren. Hij tracht haar dood te verwerken door zich bezig te houden met zijn medebewoners, zoals de enigszins dementerende en ietwat onhandige Wally. Tevens woont hij met gezonde scepsis vergaderingen bij van de werkgroep ‘Rituelen na het overlijden van een medebewoner’ en bestrijdt hij verveling, intellectuele frustratie en verdriet met het mailen ingezonden brieven, bedrijfsreviews en enquêtes.
Aanvankelijk was het niet de bedoeling dat Stappen tellen over rouwverwerking zou gaan. “Ik had al tien, vijftien jaar het idee om een boek te schrijven dat zich afspeelt in de Italiaanse regio Umbrië. Ik ben daar vanaf begin jaren tachtig veel geweest met mijn vrouw. Het was een tijd en plek met veel sensualiteit, levendigheid, laissez faire en leven bij de dag. Dat vond ik een goede achtergrond voor een verhaal. Ik wilde het in Italië laten beginnen en dan een tijdsprong naar het heden in Nederland maken, maar dat werkte niet. Toen ik dat inzag heb ik het verhaal in het heden laten beginnen, want dat werkte beter voor de spanningsopbouw.”
Naast de gul in alcohol en andere genotsmiddelen gedrenkte nostalgie verhaalt de roman onverbiddelijk over zeer eigentijdse fenomenen. Halverwege de roman komen schoorvoetend de eerste mondkapjes tevoorschijn, samen met de eerste complotgedachten. Annabel, een van de bewoners, is ervan overtuigd dat ze wordt afgeluisterd in haar flat. “Die is niet helemaal goed hè? En ze heeft nog een broer. Die zit in een psychiatrische kliniek en leidt aan achtervolgingswanen. Ik heb de figuur van Jean Latour, de Bhagwan-psychiater die ook met zijn vrouwen in ‘Castelpietro’ verblijft, gebaseerd op twee bestaande personen. Op de Nederlandse psychiater Jan Foudraine, die in de jaren zestig en zeventig veel succes had met een buitengewoon experimentele en omstreden manier van psychotherapie. Maar ook op de Engels oud-voetballer David Icke, die veel furore maakt met complottheorieën. Al die gekken zoals Willem Engel herhalen wat hij heeft verzonnen. Icke is rijk geworden met voetbal, maar dat geld is hij allemaal kwijtgeraakt met drank, drugs en weet ik veel. Nu is hij weer rijk aan het worden met boeken over Reptielmensen en zo: The Lizzard People.”
Maar meer nog dan over menselijke warrigheid gaat Spaans jongste roman over afscheid nemen en vergankelijkheid. “Het gaat over liefde en dood, simpel zat. Dat zijn de elementen van Gerard Reve. Mensen moeten het lezen omdat het vooral grappig is, maar ook droevig. Er is geen humor zonder tragiek. Ik vind Stappen tellen mijn meest geslaagde roman tot nu toe, honderd procent. Ik ben in deze roman zuiniger geweest: de dialogen zijn compacter en functioneler. En het eindigt met een klap ja! Niemand heeft nog tegen mij gezegd: ‘Nou, ik vond er niks aan.’ Dat is wel eens anders. Bij het verschijnen van mijn boeken hoorde ik wel eens helemaal niks.”
Veteraan Spaan heeft een handreiking voor MUG-lezers met literaire ambities. “Als jonge schrijver moet je niet gaan zitten wachten op inspiratie, want dan komt het niet. Een idee valt je wel in als je ergens loopt of fietst en als je dat idee eenmaal hebt, moet je gewoon gaan zitten en werken, en je niet gaan bezighouden met al te veel artistieke dingen en weet ik veel.”
De schrijver is al bezig met een nieuw project, maar daarover wil hij nog niets kwijt. Eerst promotie voor deze. “Stappen tellen heeft nog niet zoveel aandacht in de pers gekregen,” grijnst hij opgewekt, “maar na publicatie in MUG krijgt de verkoop een enorme impuls!”
UIT: Stappen tellen
Ik liep terug naar Lieke.
‘Waarom ben je ooit op me gevallen?’ vroeg ik.
‘Omdat je niet kunt liegen, misschien. Zelfs als je liegt straalt de eerlijkheid er dwars doorheen. Je kunt trots zijn op het koken van een ei. Dat vind ik aandoenlijk. Je vertrouwt mijn vrienden omdat het mijn vrienden zijn. Je bent een soort onvoorwaardelijk persoon, hoewel ik niet precies weet wat dat is. Je bent verlegen en tegelijkertijd heb je zelfvertrouwen. Je hebt een hekel aan mensen met kapsones. Je lacht om dingen die ik ook leuk vind. Je kunt lezen met een enorme overgave. Alles is een wedstrijd voor je, behalve als ik dreig te verliezen. Je zeurt niet als het regent. Je zet de beste koffie die ik ken. En als je complimenten krijgt, ga je huilen.’
‘Ik huil niet,’ zei ik.
‘Hier, heb je een zakdoek,’ zei ze.
Henk Spaan – Stappen tellen Ambo|Anthos – €20,99
