AMSTERDAM – Wat een maand geleden nog ondenkbaar was, kan binnenkort werkelijkheid worden: het aantal mensen in de bijstand in Amsterdam kan zomaar verdubbelen naar 80.000 in de nazomer van 2020. Belangrijkste oorzaak? De vele werkloze zzp’ers en de spectaculaire groei van het aantal aanvragen voor de bijstand.
Een groot deel van de meer dan 80.000 Amsterdamse zzp’ers zit zonder werk en dus zonder inkomen, want een vangnet als de ww ontbreekt bij een zelfstandige zonder personeel. Inmiddels hebben meer dan 45.000 zzp’ers een aanvraag ingediend voor de Tozo-regeling, een uitkering op het niveau van de bijstand. Aan ruim 21.000 van hen is al een voorschot verstrekt. Maar ook het aantal aanvragen voor de ‘gewone’ bijstand stijgt spectaculair: in een normale week is het aantal aanvragen ongeveer 280, maar de laatste weken is dat aantal verdrievoudigd met als piek 830 aanvragen in de laatste week van maart. Kortom, de bijstand groeit weer als kool. Laatste stand: iets meer dan 39.000. Het aantal aanvragen voor de ww in Amsterdam steeg in de maand maart vergeleken met de maand februari met 43 procent, vooral in de horeca en de culturele sector, maar die stijging heeft (voorlopig) geen effect op de aantallen van de bijstand.
Tozo-regeling
Amsterdam telt naar schatting zo’n 80.000 zzp’-ers: éénpitters met vaak een bescheiden omzet, maar die door een aantal fiscale voordelen vaak net iets beter verdienen dan medewerkers in loondienst. Maar echt zelfstandig zijn de meesten niet. De meeste zelfstandigen zonder personeel hebben nauwelijks een financiële buffer en vaak ook maar één opdrachtgever. Als die wegvalt, is er een groot probleem, want een zzp’er heeft geen recht op ww. En nu de corona-crisis toeslaat, zitten plotsklaps meer dan 45.000 van de 80.000 Amsterdamse zzp’ers zonder werk en hebben ze een inkomensondersteuning aangevraagd bij de gemeente voor de zogenoemde Tozo-regeling: de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers. Die regeling loopt van 1 maart tot 1 juni met een mogelijke verlenging van nog eens drie maanden. De Tozo is geen vetpot en is ongeveer gelijk aan de bijstand: €1.000 per maand voor alleenstaanden en €1.500 voor een huishouden. Als de Tozo stopt dan zal een groot deel noodgedwongen naar de ‘gewone’ bijstand doorstromen.
Bijstand
De laatste jaren daalt het aantal mensen in de bijstand tergend langzaam, ondanks de goede economische omstandigheden in Amsterdam. Het laagste punt met 35.000 bijstanders werd bereikt in 2009 sinds de piek van 60.000 in 1998. In 2019 stond de teller op 40.000. Dat vond Wethouder Groot Wassink (Sociale Zaken, GroenLinks) een te groot aantal en hij maakte een plan om dat aantal te laten dalen tot 30.000 in 2022. Alle 40.000 bijstanders zouden worden opgeroepen via de zogeheten cohort-aanpak. Ondanks de huidige grote instroom van de bijstand blijft de cohort-aanpak gewoon doorgaan, met vooral een uitstroom naar banen in de logistiek.
Van 40.000 naar 80.000
Als een groot deel van de zzp’ers in de Tozo-regeling na de zomer (of eerder) noodgedwongen doorstroomt naar de bijstand, gaat het om 20.000 tot 30.000 extra bijstanders. Als de huidige instroom van de ‘gewone’ bijstand blijvend verdriedubbeld dan groeit het aantal bijstanders met gemak van de huidige bijna 40.000 naar 50.000 tot 60.000. Kortom, na de zomer zitten er in Amsterdam zomaar 80.000 mensen in de bijstand. Een verdubbeling ten opzichte van het huidige aantal. Een ramp voor de stad.
Dit maakt de discussie over een basisinkomen of een burgerdividend weer aktueel. Na het invoeren van een basisinkomen, heeft bijna niemand meer een uitkering nodig, en zijn ingrijpende noodmaatregelen op het gebied van inkomen niet nodig. Onbetaalbaar? Flauwekul! Na ontvangst van een basisinkomen van bijvoorbeeld € 600,= per persoon en € 600,= per huishouden, moet een vlak belastingtarief ingesteld worden van vermoedelijk ongeveer 50%, dat dan ook geldt voor winst op vermogen en bedrijfswinsten. Vermoedelijk want de hoogte van de omslag kan per jaar uitgerekend worden.
Hoe duur het is om geen basisinkomen te hebben, zullen we dit najaar gaan zien, als de miljarden die we nu aan de grote bedrijven kado doen, door ons opgehoest moeten worden. En tweemaal zoveel mensen in de bijstand en veel meer mensen in precaire baantjes zullen de omvang van de schuldhulpverlening en de zorg meer dan verdubbelen.