Het expertisecentrum Flexwonen probeert het prettig te laten klinken op haar site: ‘Voor veel mensen is de plek waar ze wonen geen life time experience meer. Omdat hun leven zich op steeds verschillende plekken afspeelt.’ Het lijkt bijna alsof een vast huurcontract iets ouderwets is. Dát is precies wat er gebeurt, waarschuwt Abel Heijkamp van de Bond Precaire Woonvormen. “Er is een vorm van grijswonen ontstaan. Een klasse huurders zonder rechten, die van huis naar huis trekt. Die zijn mond houdt als er iets niet in orde is, anders wordt je contract niet verlengd.”
De afgelopen tien jaar zijn de mogelijkheden om huizen tijdelijk te verhuren groter geworden. Het begon met campuscontracten waardoor studenten hun kamer uit moeten zodra hun studie voorbij is. Daarna kwamen de jongerencontracten, een kamer voor maximaal vijf jaar en sinds 2016 is er de Wet doorstroming huurmarkt die het overal makkelijker maakt kortdurende huurcontracten af te sluiten.
Hogere prijs
In de vrije sector worden vrijwel alleen nog tijdelijke huurcontracten afgesloten en die duren volgens woononderzoeker Carla Huisman van de Rijksuniversiteit Groningen steeds korter. Waren de contracten eerst vijf jaar, nu is twee jaar de norm. Omdat huurders anders rechten opbouwen en omdat de verhuurder bij iedere nieuwe huurder weer een hogere prijs kan vragen omdat ze niet gebonden is aan de maximale huurverhoging, vertelde Huisman onlangs tegen de NOS. Mensen die tijdelijk huren, komen al lang niet meer alleen uit kwetsbare groepen. “We zien steeds meer, en meer verschillende, mensen hierdoor in de problemen komen”, zegt Heijkamp. “We hadden laatst een promovenda in Amsterdam. Ze was tien keer verhuisd in acht jaar. Dat heeft veel effect op iemand. Mensen stellen kinderen krijgen uit. Relaties lopen stuk.”
Er is veel te weinig zicht op hoeveel mensen een tijdelijk huurcontract hebben, waarschuwde ook Huisman. Hun aantal groeit, maar niemand weet hoe hard.
“Flexwonen is een normaal verschijnsel voor zo’n anderhalf miljoen huishoudens,’ schat het expertisecentrum Flexwonen. Dat zou betekenen dat een op de zeven huishoudens een tijdelijk huurcontract heeft. Volgens Huismans onderzoek had in 2015 al meer dan de helft van de 18- tot 23-jarigen in Amsterdam een tijdelijk huurcontract. Nu zal dit hoger liggen want een jongere die er niet thuiswoont, woont eigenlijk per definitie flex. Alle jongeren- en studentenwoningen worden immers met tijdelijke contracten verhuurd. En voor een eigen huurwoning heeft geen jongere genoeg inschrijfduur.
En niet alleen de huurcontracten voor jongeren zijn tijdelijk maar ook steeds vaker hun huizen. Roel Griffioen beschreef in 2015 voor de Correspondent een vastgoedbeurs waar kant-en-klaarcontainerwoningen werden gepresenteerd. Goed om neer te zetten in wat de producent ‘pauzelandschappen’ noemde. Braakliggende stukken grond die er met tijdelijke bewoning aantrekkelijker uitzien voor investeerders. In Amsterdam zijn tal van zulke jongeren- en studentenflats verschenen en verdwenen als de grond zou worden bebouwd. De studenten en statushouders verhuisden naar het volgende pauzelandschap met een flexcontract.
Helaas verandert dit flexbestaan niet als iemand afstudeert en de studentenflat uit moet of als zijn jongerencontract afloopt. Wie zonder goedbetaalde baan in Amsterdam wil blijven, heeft nog lang niet genoeg inschrijfduur opgebouwd.
Op straat
Dus rest de flexmarkt. Verhuursites te over voor een antikraakcontract in een leegstaand kantoor of in een woning die binnenkort wordt gesloopt of gerenoveerd. Een jaartje hier, een half jaar daar. En soms een half jaartje helemaal nergens, aldus Heijkamp. Dan slapen mensen bij vrienden. Het grijze huurcircuit is steeds minder tijdelijk, merkt hij. En dat leidt tot gezinnen die op straat staan en tot huurders die geen bescherming hebben als ze wel hun mond open doen. “We staan regelmatig huurders bij die geïntimideerd worden door huiseigenaren.” Maar wat Heijkamp nog zorgelijker vindt, is dat ook woningcorporaties steeds vaker overgaan op tijdelijke huurcontracten. “Als de zittende huurder eruit gaat, verhuren ze de woningen met flexcontracten. Maar niemand lijkt dat een probleem te vinden.”
