Martin Boersma (48) en Claire den Oudsten (32) zijn ambulant hulpverlener bij HVO-Querido. Je zou ze ook ouderwets jongerenwerker kunnen noemen. Boersma en Den Oudsten houden zich fulltime bezig met Housing First. Dat klinkt als helemaal van nu, maar is eigenlijk al een behoorlijk antieke methode.
Boersma: “Housing First is in de jaren tachtig in New York ontwikkeld door de psycholoog Sam Tsemberis, een Griekse Canadees. Het idee was om de straat op te gaan met een zak met sleutels en aan een dakloze te vragen: ‘Als ik jou een huis geef, kun jij er dan voor zorgen dat je op een legale manier de huur kunt betalen?’ Als je dan ‘ja’ zei, kreeg je de sleutel. Zo is het echt begonnen. En het werkte, met een succespercentage van boven de 80 procent, al kwam het regelmatig voor dat deelnemers hun woning een of twee keer kwijtraakten. Dan kregen ze een nieuwe kans en uiteindelijk zagen ze het licht en wisten ze de woning wel te behouden.”
Den Oosten: “Wij begeleiden jongeren tussen de 16 en 27 jaar, die een moeilijke start naar volwassenheid doormaken. De lengte van een traject is afhankelijk van hoe snel iemand klaar is om uit te stromen. Dat kan dus op je 27ste zijn maar ook veel eerder.”
Jongeren komen soms eerst in een van de locaties voor 24-uursbegeleiding terecht, zoals die aan de Alexanderkade schuin tegenover het Tropenmuseum. Tientallen jongeren zetten hier hun eerste stappen naar zelfstandigheid. Ze delen keukens en sanitair en er is overdag en ’s avonds altijd begeleiding aanwezig van HVO-Querido. ’s Nachts is er een nachtwaker. Boersma, Den Oudsten en hun collega’s hebben hier een kantoortje als uitvalsbasis.
De jongeren van Housing First wonen her en der verspreid in de stad in sociale huurwoningen van corporaties. Boersma: “Ik zoek mijn cliënten thuis op en we doen dat meestal op de fiets. Als je pech hebt, fiets je eerst naar Noord, daarna naar West en vervolgens naar Zuidoost.”
Drugsverslaafde ouders
De Housing First-cliëntèle is divers, maar heeft één grote gemene deler: ze hebben tijdens het opgroeien essentiële stukken gemist. Boersma: “Dat kan zijn omdat hun ouders drugsverslaafden zijn en ze opgroeiden in een vervuilde omgeving, of dat ze ouders hebben die in de gevangenis zitten of jong zijn overleden. Voor deze jongeren is er nooit iemand onvoorwaardelijk voor ze geweest: iemand die je ’s avonds toestopt, maar ook een schop onder je hol geeft als dat nodig is.”
De begeleiding en coaching is heel intensief. Daarom hebben ze allebei maar zeven cliënten, waar ze soms jaren mee verbonden zijn. Boersma: “Niet alleen praten, soms ga ik ook met zo’n jongere sporten. Dan komen gesprekken makkelijker op gang.”
Dakloze jongeren kunnen bij Housing First terechtkomen via een verwijzing van bijvoorbeeld Streetcornerwork. Er is echter een wachtlijst en de gemeente moet toestemming geven. Boersma: “En er zijn nog meer eisen. Het inkomen moet toereikend zijn om de huur te kunnen betalen en je moet ingeschreven staan in de gemeente Amsterdam. Dat laatste is misschien een discutabele eis, maar de gemeente betaalt dit project, dus bepaalt.”
Van huis weggelopen
Een van de jongeren die met Housing First de draad weer heeft kunnen oppakken is Deveney (25), Dev of Deffie voor vrienden én voor Claire den Oudsten. Deveney groeide op in de Bijlmer en had een zeer problematische, instabiele jeugd. Ze houdt van dansen, zingen en ze rapt. Sinds een kleine twee jaar woont ze nu zelfstandig in een eigen huisje in Slotervaart, met een beetje steun van Den Oudsten.
Deveney: “Ik woonde samen met mijn toenmalige vriend en dat ging totaal niet goed. We hadden een heel moeilijke relatie. Gewelddadig ook, van beide kanten. Daar moet ik eerlijk in zijn.”
Haar verhaal is een schoolvoorbeeld van een Housing First-jongere. Ze groeide op met een alcoholistische moeder en een aan drugs verslaafde vader. Als negenjarige werd ze uit huis geplaatst en daarna weer teruggeplaatst door Jeugdzorg. Ze liep weg van huis en kwam in het criminele circuit terecht. “Daar heb ik een lange detentiestraf voor gehad, bijna zeven jaar in totaal. Ik had eerder kunnen vrijkomen maar met een enkelband en allerlei voorwaarden. Dat wilde ik niet: ik was erg koppig in die tijd. En nee, ik zeg niet wat ik heb gedaan. Ik denk dat ik het nu op de juiste manier achter mij heb gelaten.”
Woning met een omklapcontract
Toen Deveney eindelijk vrij kwam, belandde ze in een wereld die volkomen vreemd voor haar was. “Ik ging steeds van plek naar plek, tot ik erachter kwam dat dit geen zin had. Ik dacht: dit is het leven niet. Op veel locaties van het Leger des Heils en HVO-Querido zitten veel gebruikers, en omdat ik in het verleden met drugs te maken heb gehad is dat voor mij een trigger. Daar wil je dan niet tussen zitten. Toen ben ik naar Streetcornerwork gestapt. Die hebben me in contact gebracht met Housing First.” In september 2017 kreeg Deveney een woning met een omklapcontract (zie kader).
Als een nieuwe cliënt met Housing First te maken krijgt, mag die meestal zelf een begeleider kiezen. Deveney koos voor Den Oudsten. “Qua praten heb ik meestal meer een klik met mannen, maar Claire is geen meisjes-meisje. Als zij zo’n tut was met een make-upje en hakjes was het ’m niet geworden, want ik ben totaal niet zo.”
Dankzij Den Oudsten is Deveney rustiger geworden. “Claire heeft mij geleerd eerst goed te luisteren, dan na te denken en dan pas dingen zeggen. Ze zegt altijd: ‘Denk effe na over wat ik zeg en kom er dan op terug.’ Dat is belangrijk, omdat ik best nog wel uit mijn slof kan schieten.”
Het ging goed met Deveney, tot ze in december een terugval kreeg. “Ik had een depressie en kwam mijn bed niet uit. Alles werd me even te veel. Mijn vriendin moest me uit bed halen om boodschappen te gaan doen. Nu ben ik mijzelf aan het herpakken: ik kook weer en ik maak zelf schoon, want dat ik een eigen huis heb vind ik het allerbelangrijkste.”
Is er ook iets wat Den Oudsten van haar heeft geleerd? “Jazeker! Wat ik zo mooi vind: Dev heeft best wel een verleden en dan moet je zien waar waar ze nu staat! Ze is zover gekomen door haar verantwoordelijkheid te nemen en heel hard te werken. Dat doet ze hartstikke goed en dat vind ik bewonderenswaardig. Ze heeft me ooit gezegd dat ze door mij en het team weer vertrouwen heeft gekregen in de hulpverlening. Dat is het mooiste compliment dat ik ooit heb gekregen.”
Jargon
omklappen, omklapcontract – HVO-Querido huurt sociale woningen bij corporaties en verhuurt die door aan Housing First-cliënten. Als na enige tijd blijkt dat de cliënt in staat is maandelijks de huur te betalen, kan zo’n contract worden ‘omgeklapt’: de jongere huurt dan rechtstreeks bij de corporatie en krijgt de woning op zijn of haar naam.
instromen, uitstromen, doorstromen – in Amsterdam zijn diverse woonvoorzieningen voor jongeren die begeleiding nodig hebben. Ze kunnen daar instromen. Je stroomt uit als je geen ondersteuning meer nodig hebt of gedwongen als je je niet aan gemaakte afspraken houdt. Een jongere die al ondersteuning krijgt of al zelfstandiger is en naar een ander traject gaat, stroomt door.
omslag Beschermd Wonen (BW) – Intensieve, individuele begeleiding van zo’n zeven uur per week.
omslag Maatschappelijke Ondersteuning (MO) – Minder intensief: cliënt wordt drie tot vier uur per week begeleid.
WMO – Zowel BW als MO vallen onder de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (wmo), die sinds 2015 de zelfredzaamheid en participatie ondersteunt van mensen met een beperking en/of chronische (psycho)sociale problemen.
