Tekst Jos Verdonk | Beeld Sandra Hoogeboom
Dido Michielsen schreef zes non-fictieboeken waarvan er drie over adoptie gaan. Met haar man Auke Kok, schrijver van de recente biografie over Johan Cruijff, is ze de auteur van de familiegeschiedenis De redding van de familie Van Cleeff. Daarna besloot ze het roer om te gooien. Lichter dan ik (2019) is haar romandebuut. In februari won Michielsen daarmee de Boekhandelsprijs 2020.
Zij schrijft in haar werkkamer of aan de keukentafel. “Mijn man leest altijd mee. Hij is heel kritisch. Ik lees zijn boeken ook. We zijn van een journalistenechtpaar nu een echt schrijversechtpaar geworden.”
Lichter dan ik is een historische familieroman die zich afspeelt in de tweede helft van de negentiende eeuw in het toenmalige Nederlands-Indië. Piranti, die zich later Isah laat noemen, groeit daar met een alleenstaande moeder op in een klein huisje. Haar moeder is batikster en ze hebben een lage rang in het ingewikkelde Javaanse kastesysteem. Als ze als jonge vrouw een relatie krijgt met een Hollandse man verandert haar leven voorgoed.
“Isahs levensverhaal is losjes gebaseerd op het leven van mijn betovergrootmoeder. Omdat die nooit officieel getrouwd is geweest kwam ik erachter dat ze een njai was, een bijvrouw. Dat kwam toen veel voor. Veel Indische Nederlanders stammen af van een njai, al zullen ze dat lang niet altijd weten.”
Michielsen moest wennen aan haar nieuwe discipline. “Als je fictie gaat schrijven, gaat een personage echt leven in je hoofd en wordt onderdeel van jezelf. Ik ben over mijn betovergrootmoeder gaan schrijven omdat ik niet eens haar voornaam wist. Ik had alleen wat foto’s van haar en mijn overgrootmoeder, ‘Louisa’ in het boek. Je kunt erop zien dat ze een krachtige vrouw was. Ik heb die foto’s opgehangen in mijn werkkamer. De hele familie keek mee tijdens het schrijven. Ik heb hun toestemming gekregen: laten we het zo zeggen.”
Behalve een meeslepend en soms ronduit schokkend boek is Lichter dan ik ook een lesje in vaderlandse geschiedenis. De grotendeels erg arme bevolking wordt niet alleen onderdrukt door de koloniale overheersers, de Hollanders, maar lijdt ook onder het zeer hiërarchische bewind van de inlandse sultans en prinsen. Voor veel Nederlandse lezers zal deze geschiedenis grotendeels onbekend zijn. “De Javanen waren in die tijd niet meer dan een soort lijfeigenen, bezit van de kolonialen. Daar kon je mee doen wat je wilde: zo zagen ze dat. Njais kregen namen als ‘Woordenboek’, omdat ze met de lokale bevolking konden communiceren. Ze waren niet veel meer dan meubels die het huishouden bestierden. Dat was heel economisch en je had er geen verplichting aan. Daar waren Nederlanders beter in dan welke koloniale machthebbers dan ook!”
Michielsen deed voor haar boek de nodige research. “Ik heb met een Javaanse gids tien dagen in Yogyakarta rondgelopen. Ik wilde eerst in de archieven duiken, maar toen dacht ik: wat heeft dat voor zin? Over mijn Isah ga je daar niks vinden. Toen zijn we veel door de stad gaan lopen om de sfeer terug te halen waarin mijn boek zich zou afspelen. We hebben ook veel musea bezocht. Het is fictie, maar de historische feiten moeten kloppen. Zo heb ik mij verdiept in de technieken van het batikken.”
Zij heeft de smaak van de literaire fictie te pakken gekregen. “Ik ga nooit meer non-fictie schrijven. Ik zit al na te denken over een deel twee, over het leven van Louisa en misschien zelfs een deel drie dat zich afspeelt tijdens de Japanse bezetting en de onafhankelijkheidsstrijd. Daarna kan ik Isahs kleindochter naar Nederland laten komen. Dan is het klaar en heb je een historische roman in generaties.”
Lichter dan ik bestaat inmiddels ook als luisterboek. “Ik heb het zelf ingesproken. Met al die Maleise en Javaanse woorden wilde ik dat alles goed werd uitgesproken.” Dido glimlacht. “En als er een fout wordt gemaakt dan kun je het beter zelf doen!”
UIT: LICHTER DAN IK
Twee dagen later liep ik opnieuw naar het huis in de Kampementstraat, kort na zonsondergang. Ik was nog steeds nerveus, maar ook vastbeslotener dan voorheen.
Er zat niemand op de galerij. Aarzelend nam ik weer plaats op de trap. Alsof hij hierop had gewacht, kwam de Hollander naar buiten lopen en ging weer aan de ronde tafel zitten.
‘Je bent gekomen.’
‘Zeker, toean,’ antwoordde ik met gebogen hoofd.
‘Hoe heet je eigenlijk?’
‘Piranti.’
‘Wat een vreemde naam. Alsof je vuurtjes aansteekt.’ Ik had geen idee wat hij hiermee bedoelde.
‘Ik weet eigenlijk niet of ik die naam leuk genoeg vind voor jou. Mijn naam is voluit Adriaan Rudolph Willem Gey van Pittius.’
Hoorde ik hem nou lachen? Ik keek verward op.
‘Ik geef toe, ook niet eenvoudig. Noem mijn maar Rudolph, of Gey, zo noemen de meesten mij. Weet je wat, dan noem ik jou Isah. Een naam die in alle talen hetzelfde klinkt.’
Dido Michielsen – Lichter dan ik
Hollands Diep €23,98
MUG-lezers kunnen Lichter dan ik winnen door de puzzel in MUG Magazine op te lossen (zie pdf op deze website). Inzenden uiterlijk 31 maart 2020.
