De groep verborgen armen is veel groter dan de kwart miljoen werkende armen in Nederland, vermoedt armoede-lector Roeland van Geuns van de Hogeschool van Amsterdam. “En werkenden die een laag en wisselend inkomen hebben, zijn kwetsbaarder dan de mensen die langdurig in de bijstand zitten en van alle regelingen gebruikmaken.”
Er zijn 220.000 werkende armen in ons land, bleek uit een rapport van de SER eind september. Dat is circa drie procent van alle werkenden. Dit zijn cijfers uit 2017. Hoeveel werkende armen zijn er in Amsterdam?
“Het percentage in Amsterdam is behoorlijk hoger. Dat komt doordat er hier veel zzp’ers zijn. Zij werken in sectoren waar niet echt hoge lonen worden betaald. Zeker in de hoofdstad zijn er de laatste anderhalf jaar veel mensen in bezorgdiensten gaan werken. De hele culturele en evenementenbranche hangt ook van zzp’ers aan elkaar. Daar zit een groep tussen die best redelijk verdient, maar ook een groep die dat niet doet.”
De SER hanteert de niet veel maar toereikend norm van het SCP, 2000 euro voor een gezin met twee kinderen. Wie daaronder zit behoort tot de werkende armen. Wat vindt u van dat criterium?
“Deze grens is in ieder geval beter dan die van het CBS, die hanteert de bijstandsgrens. Dat is een politiek bepaalde grens die niet samenhangt met wat je nodig hebt, terwijl de grens van het SCP steeds wordt bijgesteld aan hoeveel geld iemand nodig heeft om zijn behoeften te dekken. Van deze norm zeggen zowel het Nibud als SCP: daarmee kun je in ieder geval dingen doen waarvan we met zijn allen vinden dat dat tot een beschaafd leven hoort. Je moet bijvoorbeeld bij iemand op visite kunnen gaan, etcetera.”
De cijfers zijn gebaseerd op 2017, het ligt voor de hand dat de groep werkende armen na de corona-uitbraak nu groter zal zijn.
“We zien dat nu in de cijfers nog niet terug. In tegenstelling tot de vorige crisis, heeft deze corona-crisis geen grote gevolgen voor de arbeidsmarkt gehad. We weten niet wat er gaat gebeuren nu vanaf oktober steunmaatregelen als de Tozo zijn gestopt. In hoeverre gaan zzp’ers en mkb’ers worden getroffen door terugvorderingsacties? Het zal niet de eerste keer zijn dat zulke acties tot ellende leiden. We weten het gewoon nog niet, wel zien we dat er nu nog geen explosie van schulden is.”
Eerder zei u dat het aantal flexwerkers in de hoofdstad een tikkende tijdbom is, denkt u dat nog?
“Dat blijft een tikkende tijdbom. Mensen die extra kwetsbaar zijn op de arbeidsmarkt zijn de eersten die slachtoffer zijn als bedrijven minder omzet gaan maken, zij zijn de eersten die sneuvelen. In bepaalde sectoren zien we al dat er steeds meer rechtelijke uitspraken komen die bepalen dat mensen geen ondernemers zijn maar in dienst moeten worden genomen.”
“We hebben ons bij de corona-uitbraak vergist in de effectiviteit van de steunmaatregelen en de omvang daarvan. Er is 90 miljard aan steun uitgekeerd, als dat niet was gebeurd was er extra werkloosheid ontstaan, dat is het grote verschil met de vorige crisis. Nu de steun is weggevallen, weten we niet hoe de arbeidsmarkt zich zal ontwikkelen.”
Een oplossing is simpel: verhoog de inkomens.
“Ja, dat riepen we al voor corona. Het minimumloon en het sociaal minimum moeten omhoog. Dat is absoluut nodig. Van het sociaal minimum kun je niet meer leven, en als je afhankelijk bent van het minimumloon moet je echt alle zeilen bijzetten om rond te kunnen komen. Dat betekent fulltime werken en gebruikmaken van alle regelingen waar je eventueel recht op hebt. We weten dat dat lang niet iedereen lukt. Een deel van de mensen schrikt daarvoor terug, niet in de laatste plaats door de ellende rond de toeslagen. De gemeente doet oprecht zijn best om het gebruik van voorzieningen makkelijk te maken, maar de rijksoverheid doet dat niet.”
Maar ook in Amsterdam weten juist werkende armen de gemeentelijke armoederegelingen nauwelijks te vinden. Er zijn wel dertig armoederegelingen.
“Dat verbaast me niets. Op het lijstje van Utrecht staan er 62. Niet iedereen komt voor alles in aanmerking. Maar een deel zou weg kunnen als het minimumloon en sociaalminimum omhoog gaan.Wat de gemeente kan doen? Ervoor zorgen dat mensen in een keer een pakket kunnen aanvragen, en niet voor iedere voorziening apart een aanvraag moeten doen. En waar mogelijk voorzieningen automatisch verstrekken.”
“Zo’n hele kerstboom aan regelingen opzetten om mensen aan voldoende inkomen te helpen, zou niet nodig moeten zijn. Loon of uitkering zou gewoon genoeg moeten zijn. Maar de gemeente mag geen inkomensbeleid voeren, dus kan ze niet meer doen dan dit soort kerstbomen optuigen en lobbyen in Den Haag. We moeten in Nederland toe naar een gegarandeerd bestaansminimum. Ik zeg bewust geen basisinkomen, want dat leidt tot politieke discussie. Maar een gegarandeerd bestaansminimum staat in artikel 20 van de Grondwet.”
Mensen die net boven de armoedegrens zitten, hebben het ook moeilijk, aldus de SER. Amsterdamse ambtenaren staken voor hoger loon en roepen ook: wij komen niet rond. Denkt u dat de groep verborgen armen veel groter is dan de kwart miljoen werkende armen?
“Ja. Het aantal mensen met grote schulden overlapt waarschijnlijk deels met de groep werkende armen, maar niet helemaal. En als je schulden hebt, komt je inkomen onder druk te staan doordat je ook aan het afbetalen bent. Je bestaansinkomen ligt dan misschien wel lager dan dat van iemand die in allerlei regelingen zit. Daarnaast hanteren het CBS en SCP een statische definitie van armoede. Mensen worden tot die groep gerekend als ze in dat jaar niet meer hebben verdiend dan die grens en zijn langdurig arm wanneer ze vier jaar of langer op een bepaald inkomen zitten. Terwijl we weten dat juist werkende armen in en uit een uitkering stromen. Als je bijvoorbeeld twee maanden boven het minimum hebt gezeten in een jaar tel je al niet meer mee bij de arme groep.”
Zo kan iemand tien jaar een onzeker bestaan hebben, maar nooit in de statistieken voorkomen?
“Daarom zouden we meer moeten spreken over het precariaat dan werkende armen. Over werkenden die een laag en wisselend inkomen hebben en die kwetsbaarder zijn dan de groep die langdurig in de bijstand zit en van alle regelingen gebruikmaakt. Gezinnen met twee of meer kinderen in de puberleeftijd zitten met een bijstandsuitkering echt te laag, maar een alleenstaande ouder met een of twee kinderen die naast bijstand ook alle regelingen heeft, komt netto hoger uit dan de gemiddelde politie-agent.”
Wat adviseert u werkende armen?
“Denk niet dat die regelingen er niet voor jou zijn. Of je wel of niet werk hebt, maakt niet uit. Maak gebruik van je rechten en mogelijkheden, en weet dat het buurtteam vaak hulp kan bieden om dat waar je recht op hebt, ook aan te vragen.”
https://www.amsterdam.nl/werk-inkomen/hulp-bij-laag-inkomen/
