Volgende maand (oktober) is weer Black Achievement Month. Concertpianist Dywel Braaf, zelf vorig jaar ‘ambassadeur’, vindt het een goed en noodzakelijk initiatief. Ook hij wil gekleurde jongeren inspireren het beste uit zichzelf te halen. “Ook al hebben ze niks met klassiek, ik merk toch dat het ze inspireert als een zwarte man zoiets doet.”
Tekst Fabian Takx, beeld Sandra Hoogeboom
Door de corona-crisis zag ook Dywel Braaf veel optredens wegvallen, maar hij maakte er het beste van. Eind juni studeerde hij af aan de Artez Hogeschool Zwolle met een optreden dat online was te volgen. In het Bijlmer Parktheater vertolkte hij live razend ingewikkelde composities van zijn idool Johann Sebastian Bach, maar ook eigen werk. Hij praatte alles aan elkaar als een volmaakt entertainer, gehuld in flamboyant pak met vlinderpochet. “Naar mijn livestream hebben 1.600 mensen gekeken”, zegt hij in de voortuin van zijn ouderlijk huis in zijn geliefde Bijlmermeer. “Mijn manager vertelde dat het merendeel uit de Bijlmer kwam, en dan vooral jongeren. Ook al hebben ze niks met klassiek, ik merk toch dat het ze inspireert als een jonge zwarte man zoiets doet. Laatst sprak een jongen van een jaar of dertien me op straat aan: ‘Meneer, ik vond dat u echt heel mooi speelde!’”
Zijn vader Henk groet vriendelijk vanuit de deuropening. In de jaren tachtig trad hij met een even imposante bos krullen als Dywel op als Spence. ‘Get it on’ was een bekende funky discohit. Vaak heeft Dywel verklaard dat de liefde voor muziek van zijn vader kwam, maar het was zijn moeder die hem, toen hij als kleuter niet kon slapen, naar Eine kleine Nachtmusik van Wolfgang Amadeus Mozart liet luisteren. Hij vond het allerminst slaapverwekkend en besloot klassiek concertpianist te worden.
Eervol
Tijdens Black Achievement Month schenkt Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) extra aandacht aan mensen met Afrikaanse roots die iets bijzonders presteren en gelden als inspirerend voorbeeld. Zo werden Giovanca en Romana Vrede, Sigi Lens en Akwasi ambassadeur. Dywel vond het erg eervol dat ook hij werd gevraagd, al beseft hij dat het initiatief op een misstand wijst. “Eigenlijk zou het niet nodig moeten zijn, maar dat is het wel. We leven in een maatschappij waarin mensen met kleur helaas vaak anders worden beoordeeld. Ik heb zelf ook meegemaakt dat ik op basis van mijn huidskleur meer barrières heb gehad dan anderen in mijn studieloopbaan.”
Een voorbeeld? Toen hij auditeerde bij de HKU (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) werd er meteen Engels tegen hem gesproken. Daarna werd hij ten onrechte naar de afdeling jazz gestuurd. Eenmaal bij klassiek hadden de gecommitteerden weinig positieve woorden voor zijn auditie over. Dywel: “Ze zeiden bijvoorbeeld: ‘We voelden dat de stukken wat te hoog gegrepen waren voor je. Het leek meer alsof je een pianist nadeed dan dat je er zelf een was’.” Toen hij zijn eigen composities speelde, zeiden ze: “Wellicht dat dat meer iets voor jou is dan klassieke muziek.”
Ja, hij proefde de vooringenomenheid. “Als je goed luistert naar wat ze eigenlijk zeggen, dan kom het er in de kern op neer: ‘Moet je horen, klassiek is eigenlijk helemaal niet voor jou, ga jij maar lekker muziek schrijven of jazz spelen’. Hij twijfelt er geen moment aan: “Om die redenen heb ik harder moeten werken als zwarte man om te komen waar ik nu ben.” Op de middelbare school werd hij al vernederd vanwege zijn huidskleur en zijn geloof. Hij vertelt hoe na een potje trefbal een (witte) jongen op een bankje in de kleedkamer ging staan. “Hij wees naar mij en maakte een opmerking die ik nooit vergeten ben: ‘Jongens, wie stemt ervoor dat we die kankerneger van een Dywel net als Jezus gaan kruisigen?’”
Weerstand
Juist daarom vindt hij een initiatief als de Black Achievement Month belangrijk. “Vanuit de dingen die ik heb meegemaakt vind ik het goed dat zwarte mensen die veel doen in deze maatschappij en echt een waardevolle bijdrage leveren aan de sociaal-maatschappelijke ontwikkeling, in het zonnetje worden gezet. Die mensen mogen uitspreken dat ze wèl trots zijn op hun huidskleur, als tegenreactie tegen wat hun altijd wordt verteld, namelijk dat ze dat niet mogen zijn.” Tijdens de Black Lives Matter-demonstraties ging hij naar het Nelson Mandelaplein in de Bijlmer. “Ik heb toen een soort eenheid gevoeld met anderen, ja, ook met witte mensen. Een vorm van bewustwording. Mensen zijn met zijn allen opgestaan en hebben gezegd: dit kan zo niet langer.”
Ook in de wereld van de klassieke muziek ziet hij dat mensen met een donkere huidskleur met weerstand en vooroordelen te kampen hebben. Toen Alicia Keys op de begrafenis van Koby Bryant met een zwart ensemble op haar eigen wijze de Moonlight Sonate (Mondscheinsonate) vertolkte van Ludwig van Beethoven (een compositie waar de basketballer erg van moet hebben gehouden), waren de gure commentaren niet van de lucht. “Als Elton John zo’n arrangement had gemaakt, had niemand er iets van gezegd, dat weet ik zeker”, zegt Dywel. En, zegt hij: “Er zijn genoeg klassiek geschoolde zwarte artiesten, maar waar zie je ze? Ze krijgen de aandacht niet.”
Dywel begrijpt ook wel dat jongeren in de Bijlmer liever gaan voor rap, hiphop of R&B dan voor J.S. Bach of W.A. Mozart. Maar daar wil hij verandering in brengen. Juist omdat hij een van hen is, kan hij ze ertoe bewegen ook naar zijn geliefde componisten te luisteren, daarvan is hij overtuigd. “Ik combineer klassiek met mijn eigen composities, waarin ik invloeden verwerk van allerlei stijlen die zij kennen. Zo staan ze misschien eerder open voor klassieke muziek.” En wie weet, kan hij ze zo zelfs op het rechte pad houden. “Veel jongeren uit de Bijlmer komen in de criminaliteit terecht. Daar heb ik geen negatief oordeel over, want ik heb het geluk gehad dat ik ben opgegroeid in een liefdevol gezin, maar ik weet dat het ook heel anders kan lopen. Met mijn optredens hoop ik jonge mensen te inspireren om hun talenten voluit te benutten en altijd te blijven geloven in zichzelf.”
