Stella de Swart weet als geen ander wat schulden en armoede met je kunnen doen. Ze was als ervaringsdeskundige te gast in het televisieprogramma ‘Ik durf het bijna niet te vragen’ en treedt regelmatig op als spreker en adviseur. Nu zamelt ze via crowdfunding geld in voor een boek over haar persoonlijke relaas, ‘Armoede is gratis’.
Al is Stella inmiddels alweer drie jaar uit de schulden, ze moet nog altijd iedere eurocent omdraaien. Zeker met twee kinderen in de tienerleeftijd. “Ze willen niet in beeld, want ze schamen zich dat wij in armoede moeten leven”, zegt Stella. En dat begrijpt ze. “Armoede is niet sexy. Als ik tegen iemand zeg: ik zit in de armoede, gaan mensen een straatje om. Ze horen liever een succesverhaal, of het moet heel triest zijn. Ik vertel het nu allemaal met een lach, maar ik heb ook liggen huilen in mijn bed.”
Vanwege Corona spreken we elkaar op veilige afstand. Achter het scherm zit een opgewekte, fleurig geklede vrouw van 54. Ze praat makkelijk, wat niet zo gek is, want acht jaar geleden was ze nog succesvol als accountmanager in de modebranche. “Ik werkte van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Ik had een mooie auto en een goed salaris, leuke vriendinnen en woonde in een lekker huis. Eigenlijk had ik alles goed voor elkaar. Natuurlijk had ik weleens dipjes, maar dat is bij iedereen zo. Toen ik mijn ex-partner leerde kennen, hebben we het ook heel erg leuk met elkaar gehad.”
Maar toen de liefde ‘op’ bleek, begonnen de problemen. In 2012 raakte ze haar baan kwijt, toen haar werkgever failliet ging. En ze kreeg baarmoederhalskanker, een ziekte die gelukkig is overwonnen. De scheiding werd een pijnlijk proces. Omdat haar ex de hypotheek betaalde, kon hij in hun woning blijven zitten, die in de kredietcrisis onverkoopbaar bleek. Stella moest van huis naar huis met haar kinderen. En uiteindelijk volgde de onvermijdelijke droeve gang langs tal van instanties om een schuld van €8000,-.
“Van loket naar loket moeten gaan en in zo’n bureaucratische wereld terechtkomen, dat vond ik echt vreselijk. Het duurt eindeloos voor je voor de rechter staat en je officieel de schuldhulpverlening in mag. Toen ik eenmaal in de WSNP zat, voelde ik me een nietsnut, een loser. Ik was afhankelijk van andere mensen, dat vond ik heel moeilijk. Je gaat je nederig opstellen, omdat je heel graag geholpen wil worden. Mijn schuldhulpverlener was heel behulpzaam en veroordeelde me niet, maar je voelt het toch zo omdat je niet in een gelijkwaardige positie zit. Dat beeld wordt ook versterkt door wat je ziet in de media. Mensen in de schuldhulpverlening lijken meestal niet de vrolijkste mensen. Ze roken, drinken, kunnen niet met geld omgaan, dat is het gangbare beeld. Terwijl het iedereen kan overkomen.”
Kost wat kost wilde ze haar waardigheid behouden, al moest ze er ‘Zwartepietenlippenstift’ van €3,50 uit de feestwinkel voor gebruiken. Maar ze raakte toch in een isolement. Steeds meer vrienden haakten af, en naar het café ging ze niet meer omdat ze geen rondje kon geven. ’s Avonds ging ze tegelijk met haar kinderen naar bed om de verwarming niet aan te hoeven doen. “Dat is natuurlijk diep-triest, dat je ’s avonds om half negen al in bed ligt met je telefoontje. Uit ellende ben ik over mijn leven gaan posten op Facebook. Wel op een leuke manier, dat sprak mensen aan. Ze stuurden me veel lieve berichtjes waar ik veel steun aan heb gehad. Onbekenden kwamen tassen eten brengen.” Nee, van Stella geen kritiek op de sociale media. “Als Facebook er niet was geweest, denk ik dat ik echt in een diepe depressie was terecht geraakt.”
Ook al kon ze er weinig aan doen dat ze in de problemen was gekomen, ze voelde zich toch schuldig. En nog. “Ik ben zelf verantwoordelijk voor de keuzes die ik heb gemaakt”, vindt ze. “Ik had me financieel beter moeten laten voorlichten.” Toch weet ze dat haar niks te verwijten valt. Talloze malen heeft ze gesolliciteerd, maar werk heeft ze niet gevonden: “Als je arm bent, kost het heel veel energie om niet in de put te raken. Voor mijn kinderen moest ik door, maar ik was ook geen magneet die uitstraalde: neem mij aan. Bovendien vonden werkgevers me te oud of niet gekwalificeerd. Het is een neerwaartse spiraal waar je in terechtkomt.”
Nu leeft ze van de bijstand en een aantal toeslagen. Na aftrek van de vaste lasten moeten zij en de kinderen rondkomen van €75,- per week. Haar droom is van haar ‘ambassadeurschap’ voor de schuldenaren en minderbedeelden betaald werk te kunnen maken. Ja, soms voelt het wel een beetje onrechtvaardig voor een zaal met goedbetaalde ‘mensen uit het veld’ te spreken en naar huis te gaan met een VVV-bon of een bos bloemen. Maar ze doet het voor de goede zaak.
“Ik wil armoede uit de taboesfeer halen”, zegt ze. “Met mijn boek wil ik laten zien dat er achter ieder Burgerservicenummer een mens zit met een persoonlijk verhaal.” Ze wil mensen leren hoe je aan je schuldgevoel en de armoede kunt ontsnappen, en laten zien dat het geen schande is als je schulden hebt. En natuurlijk zal ze tips geven over hoe je verantwoord en creatief met je geld kunt omgaan en ondanks alles plezier in het leven kunt hebben. “Wij hebben bijvoorbeeld veel gehad aan de Stadspas toen de kinderen jong waren. Via Leergeld Amsterdam heeft mijn dochter een iPad gekregen, en beide kinderen een fiets. Ze hebben kunnen boksen bij Bert Kops via Jeugdfonds Sport & Cultuur Amsterdam. En zo zijn er nog veel meer goede en leuke initiatieven, zoals de Stichting Jarige Job of de Sinterklaasbank.”
Het is wel wrang dat door de corona-pandemie nu velen hun baan verliezen en in de schulden komen, vindt ze. “Zij kunnen nog op begrip van de buitenwereld rekenen, omdat ze er duidelijk geen schuld aan hebben, maar het blijft natuurlijk heel erg. Ik hoop dat mijn boek ze steun zal kunnen bieden.”
Wie wil doneren voor het boek van Stella de Swart, ‘Armoede is gratis’, kan dat doen via voordekunst.nl. Je kunt haar persoonlijk bereiken via stellamatchmaker@gmail.com
Stella de Swart (55) was tot 2012 dertig jaar accountmanager in de modebranche. Ze werd door ziekte werkloos en is sinds 2016 spreker en ervaringsdeskundige en wordt door verschillende gemeentes en het bedrijfsleven gevraagd om haar verhaal te doen. Ook geeft ze advies over hoe je armoede en schulden kunt aanpakken.
Hoi Stella,
Heel veel succes met je boek. Ik ben heel benieuwd.