Het aantal mensen in armoede daalt in Amsterdam, maar de groep die vier jaar of langer in armoede leeft, stijgt. Dat blijkt uit de Armoede Monitor 2018 van de gemeente Amsterdam. Maar wat is armoede eigenlijk? MUG Magazine duikt in de cijfers.
Eerst het goede nieuws. Het aantal mensen dat in armoede leeft, daalt al jaren. Ook het aantal huishoudens in armoede daalt. Maar ondanks de (bescheiden) daling gaat het nog steeds om grote aantallen. Ga maar na: anno 2019 moeten in Amsterdam 136.000 personen (86.500 gezinnen) zien rond te komen van een inkomen dat lager is dan 120 procent van het Wettelijk Sociaal Minimum (WSM), oftewel 21,4 procent van alle Amsterdamse huishoudens. Het gaat bij deze aantallen niet alleen om mensen in de bijstand, maar ook om werkende armen, mensen met een uitkering WW of WAO en een flink aantal mensen met AOW. Het inkomen van 120 procent WSM bedraagt voor gezinnen 1701 euro netto per maand en voor alleenstaanden 1191 euro. Voor gepensioneerden gelden hogere bedragen.
Langdurige armoede
De daling van het aantal mensen in armoede is goed nieuws, maar er is ook slecht nieuws: langjarige armoede stijgt, zo blijkt uit de Armoede Monitor 2018. Het aandeel van mensen die vier jaar of langer in armoede leven, is gestegen van 58 procent in 2011 naar 65 procent in 2017. Met als belangrijke component een stijging onder 65-plussers. In totaal telt Amsterdam in 2017 ruim 45.000 huishoudens die al langer tot de minima behoren. Ten opzichte van alle Amsterdamse huishoudens gaat het om 11 procent.
Armoedeval
Voor de gemeente Amsterdam is het duidelijk: wie minder verdient dan 120 procent van het Wettelijk Sociaal Minimum (WSM), is arm. Dat WSM wordt jaarlijks bepaald door de regering. Er zijn ook gemeentes die andere grenzen hanteren. Bijvoorbeeld in Amstelveen gelden twee grenzen: 130 procent van het WSM voor huishoudens met een of meer kinderen, alsmede voor 65-plussers, en 110 procent van het WSM voor alleenstaanden. Zaanstad heeft juist géén inkomensgrens. Deze gemeente zegt op de website dat het hanteren van een specifieke grens leidt tot een armoedeval zodra er net iets meer wordt verdiend. Die armoedeval wordt dan veroorzaakt door het wegvallen van allerlei ontheffingen zoals de gemeentelijke belasting en de waterschapsbelasting. Zaanstad levert ‘maatwerk’ met veel beleidsruimte voor de wijkteams, zonder specifieke inkomensgrens.
Grensgeval
Amsterdam koos in 2014 voor het ophogen van de armoedegrens naar 120 procent van het WSM. Dat was indertijd een politieke keuze van het college met D66, VVD en de SP. Er kwam meer geld voor armoedebestrijding (nu al meer dan 100 miljoen euro per jaar) en met het verhogen van de armoedegrens konden meer mensen gebruik maken van de vele armoede-regelingen. Maar elke grens schept een grensgeval: wie net iets meer van 120 procent van het WSM gaat verdienen, kan te maken krijgen met de armoedeval waar Zaandam al rekening mee houdt. En wat doet Amsterdam? Dat gaat een overgangsregeling treffen voor inkomens tussen de 120 en 130 procent van het WSM, als een soort ‘zachte landing’. Door die verhoging naar 130 procent van het WSM stijgt het aantal arme gezinnen van 86.500 naar 100.000. Zou 100 procent WSM worden aangehouden, dan heeft Amsterdam 55.000 arme gezinnen.
Minimuminkomen
Los van de keuze voor 110 of 130 procent van het WSM zijn er meerdere begrippen voor het minimuminkomen. WSM wordt bepaald door het ministerie van Sociale Zaken en is gelijk aan de bijstand. WSM wordt door gemeentes gebruikt om minima te ondersteunen. Maar er is ook nog de ‘lage-inkomensgrens’ van het CBS, gebaseerd op het bijstandsniveau van 1979, met een jaarlijkse aanpassing aan de prijsontwikkeling. En het Nibud en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) hanteren twee armoedegrenzen: het basisbehoeftebudget (het echte minimum) en het niet-veel-maar-toereikend budget (nét iets meer dan het minimum om deel te kunnen nemen aan de samenleving, ongeveer 100 euro meer per maand). In 2014 zat 14,4 procent van de Amsterdamse gezinnen op dat niet-veel-maar-toereikend budget.
