“Veel mensen halen in het donker gratis eten uit de buurtkastjes, waarschijnlijk schamen ze zich om overdag te pakken”, vertelt René Verhoogt tijdens de feestelijke opening vorige maand van drie buurtkastjes in de wijk Blauwe Zand in Amsterdam-Noord. Hij is initiatiefnemer van de buurtkastjes in Nederland.
Een buurtkastje of openbare proviandkast is een kastje met levensmiddelen om gratis mee te nemen, te vullen of te ruilen. Het is een soort keukenkastje met planken en een glazen deur zonder slot en kan in een voortuin staan, maar ook bij een wijkcentrum, een kerk of een winkelcentrum. Er zijn inmiddels meer dan vijftig buurtkastjes verspreid over Nederland, waarvan zes in Amsterdam (Noord).
Het eerste buurtkastje dat vandaag wordt onthuld is in de voortuin van ontmoetingsplek de Blauwe Huiskamer aan de Hoekschewaardweg. Mede-beheerder van het buurtkastje en diaconaal werker Jeanette de Waard: “Het is een mooie manier om onze rijkdom te delen en goed dat iedereen er gebruik van kan maken. Buurtbewoners voelen zich betrokken en halen extra boodschappen om in die kastjes te stoppen.” Verhoogt vult aan: “Naast het helpen van arme mensen, gaan we voedselverspilling te lijf en heeft het een sociale functie.” De Waard knikt: “Je leert nieuwe mensen kennen en samen ben je bezig voor het goede doel.”
In de buurtkastjes zitten vooral houdbare producten zoals koffie, thee, frisdrank, koekjes, pindakaas, potjes saus en soep, maar er kunnen ook aardappelen, worteltjes en peren in liggen en toiletartikelen als zeep, deodorant, shampoo, luiers en tandpasta. De artikelen zijn ongebruikt, rookwaren en alcoholische dranken zijn taboe.
Verhoogt plaatste drie jaar geleden een buurtkastje in zijn eigen voortuin. “Ik las een bericht over een mevrouw in de Verenigde Staten die op het idee kwam om in buurtboekenkastjes etenswaren te leggen. Ik dacht: ‘dat ga ik ook doen’ en kocht extra boodschappen. Ook buren gingen aanvullen. In het begin vroegen buurtbewoners waarom ik mijn boodschappen buiten liet staan. Het werd een succes, steeds meer mensen kwamen nemen, geven en ruilen.” De kastjes kunnen via de stichting SoGoed van Verhoogt worden besteld. “Ik laat ze maken bij een houtwerkplaats in Purmerend, daar werken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.”
Op de Waddenweg is de onthulling van het tweede buurtkastje. Beheerder Marianne: “Ik vind het fijn om mensen te helpen en als budgetcoach weet ik hoe moeilijk het soms is om je hoofd boven water te houden.” Op weg naar het derde buurtkastje in de Urkstraat, zegt Verhoogt: “Het succes zit in de eenvoud: een kastje op een paal of aan de gevel. Je legt er boodschappen in die je over hebt en je kan er 24 uur per dag terecht. Het zijn de kleinste winkeltjes van Amsterdam.”
Het initiatief voor de drie buurtkastjes in Blauwe Zand komt van buurtbewoonster Monique Egberts van Weggeefwinkel Beemsterstraat, winnaar van de Omarmprijs 2019 als het beste initiatief in de strijd tegen armoede. Ze kreeg voor die kastjes €500,- subsidie van stadsdeel Noord. “Ik krijg via de winkel regelmatig voedsel aangeboden, dat kan mooi in die kastjes worden gestopt.”
Verhoogt is niet bang voor vandalisme of misbruik. “Het is een lief initiatief dat mensen niet snel op kwade gedachten brengt en als je alle spullen er in een keer uitpakt, heb je het kennelijk nodig.” Zijn wens: “In alle wijken in Nederland een buurtkastje onder het motto: in de buurt, van de buurt en door de buurt.”
