Tekst Jos Verdonk | Beeld Sodis Vita
Jannah Loontjens (1974) studeerde filosofie en schrijft romans, gedichten, essays en opiniestukken. Dit jaar verscheen haar vierde roman Wie weet, na Veel geluk (2007), Hoe laat eigenlijk (2011) en Misschien wel niet (2014). “Ja, die titels lijken inderdaad een beetje op elkaar”, bekent ze, “maar het zijn geen kreten hoor, meer terloopse opmerkingen eigenlijk. Het zijn titels waar ik van hou en dat ze op elkaar lijken is geen toeval maar helemaal mijn stijl.”
Wie weet begint op de avond van 7 januari 2015 en eindigt ongeveer 24 uur later. Familie en vrienden zijn bijeen om de verjaardag van Paul, een effectenhandelaar te vieren. Het wil maar niet gezellig worden in de reusachtige, protserig ingerichte woonkamer en daar is reden genoeg voor. Het verhaal wordt afwisselend verteld vanuit de perspectieven van alle verjaardagsgasten plus nog wat andere personages.
7 januari 2015 was geen dag als alle anderen, maar die van de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in Parijs. “Wie weet is een soort mozaïek, of caleidoscoop of collage van perspectieven en meningen over die dag. Het hele palet van de samenleving dus. In Nederlandse romans zijn de meeste mensen wit en westers. Ik wilde graag een portret schrijven van deze tijd.”
Paul, zijn ex Manon, haar vriend Mohammed, Pauls broer Philip en vader Bertrand: iedereen neemt voor zichzelf het besluit om al dan niet mee te lopen in de demonstratie van de volgende avond. Ieder maakt zo zijn eigen afwegingen en de lezer kan in al de meningen wel iets herkennen.
Wie weet wordt bevolkt door dat brede palet van hedendaagse Amsterdammers. Paul is de rijke zakenman, zijn broer Philip is homoseksueel; hun vader een bohemien-kunstenaar en Justus, een collega van Manon, een wat excentrieke losbol. “Ik wilde laten zien hoe die vermenging plaatsvindt. De Mohammed uit het boek is veel meer Amsterdammer dan Marokkaan. De tradities van zijn ouders zeggen hem niet zoveel en hij weet amper waar zijn vader het over heeft als hij naar de teksten uit de Koran verwijst. Maar door de aanslag op Charlie Hebdo wordt hij weer als moslim en Marokkaan aangesproken, niet als Nederlander.”
Het zijn niet alleen Pauls gasten die zich een mening vormen over wat er is gebeurd. “Besma, een studente van Manon, is intellectueel maar gelovig en draagt een hoofddoek. Ablah is een getraumatiseerde Somalische vluchteling, die niets van de demonstratie moet hebben. Ik wilde al die schakeringen in onze samenleving een rol geven in het verhaal.”
En dan is er ook nog Liv, de dochter van Manon en Paul. Ze zit in groep acht en wordt online gepest door klasgenoten. Deze wereld is ‘serieus gestoord’. ‘Gewoon vet oneerlijk’. “Om Liv een stem te geven heb ik goed naar mijn dochter en haar vriendinnen geluisterd. Maar niets verandert zo snel als de taal van jongeren. ‘Zo praten we helemaal niet meer hoor!’, zei ze over het boek. Mijn dochter van veertien zegt nu vooral de hele tijd écht, écht, ja, écht!”
Wie weet gaat ook over wetenschap en kennis en wat we daarmee doen. ‘Al die filosofen en boeken en kunstwerken, en kijk wat de mens doet, al dat gedenk heeft niets uitgehaald…’ is de sombere verzuchting van Bertrand. De schrijver is veel optimistischer dan haar personage. “Dit is maar één perspectief. Ondanks al die verschillende opvattingen en spanningen die op zo’n dag aan de oppervlakte komen, leven we hier in Amsterdam tóch met zijn allen samen en dat gaat eigenlijk vrij goed. Dat is op zich al een wonder.”
Jannah Loontjens is fulltime schrijver en kan daar inmiddels van rondkomen. “Ik schrijf onder andere voor Trouw en Filosofie Magazine en geef lezingen en presentaties. Ik heb niet veel geld, maar dat hoef ik ook niet per se. Als ik dan alles net kan betalen vind ik dat prima. Ik ben blij dat ik een vrij beroep kan uitoefenen en daarvan kan rondkomen, écht!”
UIT: WIE WEET
Potloden. Pennen. Mevrouw Delvaux en ik zouden ieder een pen kunnen ophouden. Pennen zijn goede symbolen. Zo’n groot potlood, zoals die jongen daar. Beter dan die Je suis Charlie-bordjes. Ik moet nog een pen in mijn tas hebben. Maar ik zal opvallen, met mijn hoofddoek en toch een pen. (…)
Zal ik een selfie met mevrouw Delvaux maken? Erbij zetten: Voor vrijheid, voor Charlie. Zoiets. Of in het Engels. We grieve for the victims. #CharlieHebdo Is dat goed Engels? Kan ik op Insta plaatsen. Er kijkt weer iemand naar me. Ik ben hier gewoon een lopend symbool. Een symbool van de moslimgemeenschap, whatever that may be. Een personificatie van een groep. Geen tatta, maar de ander. Oké, op mijn post van gisteren heeft ineens iemand gereageerd. Ja hoor, ik maak een selfie, zeg Verdrietig. Ga morgen naar protestmars, inshallah, en dan vraagt die man waarom ik een hoofddoek draag. Nou, gewoon omdat ik het gewend ben, omdat het bij me hoort, omdat ik me kaal voel zonder en het mooi vind. Mag dat? Ze denken altijd van alles van mij te weten, alleen omdat ze een hoofddoek zien. Maar dat ik Nederlands ben, dat zien ze dan weer niet.
Jannah Loontjens – Wie weet
Ambo | Anthos €18,99
