Tekst Jos Verdonk | Beeld Sandra Hoogeboom
Debuteren voor je dertigste: Het is Ferdinand Lankamp op een haar na net niet gelukt. Zijn roman Uiterste dagen kwam 28 februari uit, acht dagen later.
“Mijn boek is gebaseerd op het leven van mijn Finse overgrootvader, Edvard Haga in het verhaal, die heeft gevochten in de Finse Burgeroorlog, en ook een beetje in de Tweede Wereldoorlog. In mijn vaders familie is dat wel een ding en ik hoorde daar boeiende verhalen over.”
Uiterste dagen ademt bij vlagen de sfeer uit van een negentiende-eeuwse Russische roman, maar speelt zich ook in onze tijd af. Aan de vooravond van de Tweede wereldoorlog wordt op het Finse platteland Edvards paard Ida gevorderd door het leger. Hijzelf wordt door de opportunistische ijzervreter kapitein Falander, die hij nog kent uit de Finse Burgeroorlog, gevraagd om een paardentransport per trein te begeleiden. Hij stemt daar met tegenzin in toe. Het loopt uit op een persoonlijk drama.
“Geschiedenis is altijd een nadrukkelijke rode draad geweest in mijn leven. Toen ik acht jaar oud was deed ik mee aan een verhalenwedstrijd over Leidens Ontzet. Ik heb toen het bekende avontuur van het weesjongetje Cornelis Joppenszoon in eigen woorden opgeschreven en was een van de tien winnaars. Ik ben geschiedenis gaan studeren in Leiden. Voor Uiterste dagen heb ik gebruik gemaakt van de verhalen van mijn oma, maar ook van veel historische bronnen.”
Na zijn verhaal over Joppenszoon kreeg Lankamp de smaak van het schrijven pas echt te pakken.
“Toen ik een jaar of veertien was, was ik fan van de Japanse anime-serie Dragon Ball Z. Dat zijn tekenfilms met veel actie en geweld. Ik heb daar fan fiction over geschreven voor een Engelse website.”
Tijdens de Finse Burgeroorlog (1918) vochten de Witten, vooral christelijk-conservatieve boeren als Edvar, tegen de roden, de Finse communisten. De Roden werden gesteund door bolsjewistisch Rusland en Witten door het Duitse Keizerrijk. Sympathisanten van de Witten zouden ook tijdens de Tweede Wereldoorlog de kant
van (fascistisch) Duitsland kiezen. “Ja, die flirt met het fascisme was er altijd al. Of ik een verband zie met het heden?” Lankamp aarzelt even. “Ja, het is wel een boreaal boek geworden natuurlijk. Ik ben altijd voorzichtig met dat soort insinuaties, maar ik denk dat er ideologisch sowieso wel een verband bestaat met het heden, dat er een zekere heropleving van zulke bewegingen is. Maar ik heb het niet geschreven met dat verband in mijn hoofd.”
In een aantal hoofdstukken van Uiterste dagen komen we in het heden terecht van de naamloze verteller, in wie we de auteur Lankamp zouden kunnen herkennen. Hij reflecteert over het Finse verhaal en filosofeert over de valkuilen van ‘objectieve’ geschiedschrijving.
“Het was eerst bedoeld als een proloog of epiloog, om het historische verhaal toegankelijk te maken voor moderne lezers. Als je geschiedenis studeert, word je aangeleerd dat je voorzichtig moet zijn met de stelligheid waarmee je historische verbanden legt. Ik twijfelde erover: het werd of te methodologisch en dus te droog, of juist te persoonlijk en dus te particulier. Toen heb ik voor een mengvorm gekozen. Zo is het ontstaan.”
Lankamp kan nog niet van zijn pen leven. “Ik kijk voor een bureautje scripties na en geef Nederlandse les aan expats. Ik vind dat heel prettig en ik hou genoeg tijd over om te schrijven.”
Waarom moeten wij het Scandinavische debuut van Ferdinand lezen? “Ik denk dat ik een heel atypisch boek heb geschreven. Het is een historisch verhaal, maar voor mij toch een heel persoonlijk project en dat lees je er in terug. Verder heeft het een koppeling met het nu. Ik hoop dat mensen dat waarderen. Verder moeten mensen het natuurlijk gewoon zelf weten.”
UIT: Uiterste dagen
‘Wat goed van u,’ zegt Kettunen in het Zweeds.
‘Neemt u me niet kwalijk?’
‘Wat goed van u, op het perron zojuist. Die sergeant kon inderdaad niet mee, dat had u goed gezien.’
Edvard zegt niets.
‘Het is altijd akelig om een zenuwinzinking van zo dichtbij te zien. Ik heb het ook een paar keer zien gebeuren in mijn leven. Ik kan het die arme man niet kwalijk nemen, eerlijk gezegd. Lust de sergeant nu ook geen slok?’
‘Nee, nee.’
Kettunen knikt en glimlacht. ‘Net op het perron, toen u tegen de luitenant zei “die kan niet mee”, toen dacht ik al: onze sergeant is een man van plichten. Dat lucht wel op. Sinds het begin van de oorlog is het transport chaotisch, we hebben al meerdere officieren en onderofficieren meegemaakt. Er zaten enorme klunzen tussen. U moet het me vergeven, maar toen we hoorden dat we iemand van het plaatselijke Schutkorps in Vasa kregen, toen dacht ik wel: als dat maar goed gaat, als we maar niet een of ander eerzuchtig heerschap krijgen!’
Edvard knikt. Hij had verwacht dat Kettunen zou gaan drinken, maar die heeft nog altijd zijn flacon niet tevoorschijn gehaald.
Ferdinand Lankamp – Uiterste dagen
Uitgeverij Atlas Contact €19,99
MUG-lezers kunnen Uiterste dagen winnen door de cryptogram in MUG Magazine op te lossen (zie pdf op deze website). Inzenden uiterlijk 31 juli 2019.
