AMSTERDAM – Werken en toch arm zijn. Dat is de realiteit voor steeds meer Nederlanders, ook in de hoofdstad. In Amsterdam is de groep werkende armen bijna twee keer zo hoog als het landelijk gemiddelde. Dat het er is, ontkent niemand maar hoe breng je deze vorm van armoede in beeld? Werkende armen, en zeker zelfstandigen, schamen zich vaak nog meer voor hun situatie dan armen zonder werk. De Balie Live Journalism maakte er een toneelvoorstelling van, op basis van gesprekken met 300 Amsterdamse werkende armen.
Allemaal Amsterdammers die hard werken maar amper rondkomen, aldus de organisatoren. “Het feit dat ze geheel alleen staan in hun strijd om met moeite het hoofd boven water te houden is een groot politiek probleem”, erkende ook wethouder Marjolein Moorman (PvdA, verantwoordelijk voor armoedebeleid) die na afloop van de voorstelling vragen mocht beantwoorden. “Een gevoel van machteloosheid”, dat overkwam Moorman na de journalistieke theatervoorstelling Keihard werken, amper rondkomen.
Dat is de realiteit van 15.184 Amsterdamse minima-huishoudens, die moeten rondkomen van maximaal 120 procent van het wettelijk sociaal minimum, oftewel iets meer dan bijstand. En dan zijn er nog de in totaal 68.000 kleine zelfstandigen (zzp’ers) in Amsterdam, waarvan 15 procent in armoede leeft. Ook dat aantal groeit.
Regelingen zijn er vooral voor wie in de ‘kaartenbak’ zit
Voor mensen in de bijstand is er in Amsterdam een hele reeks regelingen, variërend van gratis OV tot en met het kwijtschelden van gemeentelijke belastingen. Voor de werkende armen is er veel minder geregeld. En voor zelfstandigen (zzp’ers) nog veel minder. Voor hen er bijvoorbeeld wel is de zogenaamde BBZ, de bijstandsregeling voor zelfstandigen. De voorstelling Keihard werken, amper rondkomen maakt duidelijk dat die regeling nauwelijks iets voorstelt: veel bureaucratie en lange doorlooptijden voor de aanvragen, tot wel tien maanden.
Neem grafisch vormgever Ellen. Ook zij deed een beroep op de BBZ. Maar dat werd afgewezen, na een ‘waslijst aan vereiste informatie’ te hebben opgestuurd. Haar bedrijfsplan was ‘niet levensvatbaar’. Tja, zegt ze in de voorstelling: “Als je altijd in vaste dienst hebt gezeten ben je niet meteen een ondernemer. Ik moest mijn huis verkopen, zo werd me gezegd.” En dan is er altijd nog het risico op een terugvordering achteraf, als blijkt dat in een jaar teveel is verdiend.
In de voorstelling Keihard werken, amper rondkomen werd aan de hand van vier voorbeelden duidelijk wat er aan de hand is. Vier Amsterdammers die symbool staan voor een grotere groep mensen die de eindjes maar net aan elkaar kunnen knopen. De webpagina van De Balie Live Journalism beschrijft: ‘Ze werken in de haarvaten van de economie van de stad, in de thuiszorg, horeca, schoonmaak, bezorging, het vervoer of de creatieve sector.’
Twee of drie baantjes om rond te komen
Veel werkenden hebben soms noodgedwongen twee of zelfs drie baantjes om rond te komen. En hoewel ze volgens de politiek de ruggengraat van de samenleving zijn, voelen ze zich niet gesteund. Ze verdienen vaak nét teveel voor gemeentelijke hulp of kwijtschelding. En zelfs als ze wel recht op die steun hebben, zijn ze vaak niet in beeld. Het probleem is dat het gemeentelijke armoedebeleid zich vooral richt op mensen in of net uit de bijstand. Zij zitten in de ‘kaartenbak’ en zijn dus bekend. Het gemeentebestuur wil Amsterdammers in de bijstand aan het werk krijgen, maar is minder gericht op het verbeteren van de positie van werkenden in armoede. En dat terwijl het aantal werkenden dat onder de armoedegrens leeft groter is dan het aantal mensen (jonger dan de pensioenleeftijd) zonder werk.
Wethouder Moorman kondigde na afloop van de voorstelling aan dat ze binnenkort met een voorstel komt om iets te doen aan het feit dan mensen die net iets meer verdienen dan 120 procent van het minimuminkomen buiten de boot vallen voor alle gemeentelijke regelingen. “Ik wil iets doen om die terugval deels te repareren. Nog voor de zomer komt er een voorstel.”
Gezien
door Erik van Erp: Keihard werken, amper rondkomen door De Balie Live Journalism op 12 juni 2019 in De Balie. Programmamakers: Zara Toksöz, Manon Stravens, Soufia Zahri en Tim Wagemakers
De voorstelling is online te zien op https://debalie.nl/agenda/keihard-werken-maar-amper-rondkomen-het-slot/
