door Tonie Broekhuijsen
Armoede is populair! De armoedeweek werd de afgelopen maand door de media omarmd, van NU.nl tot en met het Financieel Dagblad. De CBS statistieken werden weer tevoorschijn getoverd: 1 op de 10 kinderen groeit op in armoede, ruim één miljoen huishoudens komt maandelijks tekort. En ja, het is heus waar: er bestaan zelfs werkende armen in Nederland: 220.000 mensen kunnen niet fatsoenlijk rondkomen van wat ze verdienen. Dat zijn meer mensen als het aantal inwoners van steden als Tilburg of Almere.
Wat verklaart die toegenomen aandacht? Neemt het aantal armen toe? Nee. Armoede is in de afgelopen twintig jaar tijd in Nederlands nauwelijks verminderd, ondanks alle inspanningen en initiatieven van het Koninklijk Huis, ambtenaren bij de rijksoverheid, provincies en gemeenten, studies van hogescholen en universiteiten en andere particuliere initiatieven om armoede te ‘bestrijden’.
Let ook op dat woord bestrijden: alsof het een ziekte betreft, een natuurverschijnsel dat we met antibiotica of een ander medicijn uit de samenleving kunnen verwijderen. Alsof armoede mensen overkomt. Dat is natuurlijk niet zo: mensen worden ziek, werkloos, raken gescheiden of worden overvallen door andere pech.
Armoede is gewoon een politieke keuze. Het wordt veroorzaakt door een gebrek aan inkomsten. Met een laag minimumloon creëer je armoede, met lage uitkeringen ook, want die zijn daaraan gekoppeld. De Nationale Ombudsman riep het kabinet op 17 oktober, Wereldarmoededag, op om de lonen en uitkeringen zodanig te verhogen dat mensen de kosten voor hun levensonderhoud kunnen betalen. Dat is nu niet het geval. Het Sociaal Cultureel Planbureau berekende al in 2018 dat mensen in de bijstand jaarlijks €3.000,- tekort komen, terwijl ze geen grote spaarpot mogen aanhouden: de vermogensgrens is €13.010,- voor een gezin of alleenstaande ouder, en €6.505,- voor een alleenstaande. Heb je meer geld op je spaarrekening, dan krijg je geen bijstand meer. Dat moet je eerst opeten.
En dan te bedenken dat de bijstand tot 2035 ook nog eens verder wordt afgebouwd, met dank aan het kabinet Rutte 1.
Wat in die 20 jaar wel spectaculair is gegroeid, is het aantal voedselbanken, van één voedselbank in Rotterdam in 2002 tot 171 voedselbanken nu, verspreid over Nederland. Dus wat is hier aan de hand? Waarom groeit het aantal voedselbanken wel? En waarom is armoede weer een begrip dat in de media en politiek populair is geworden?
Het antwoord is: angst. Angst bij een groot deel van de bevolking. Sinds 2020 rollen we van de ene in de andere crisis, van corona tot de energiecrisis nu. Inkomsten zijn onzeker, rentes gaan omhoog, en de kosten van levensonderhoud ook. Deze crises raken niet alleen arme mensen, maar ook de middenklasse: mensen zonder rek in de portemonnee, die door de energiecrisis en hoge inflatie tegen armoede aanschuren. Hun inkomen mag dan hoger zijn, maar dat zijn hun levensonderhoud en kosten in de regel ook. Om de inflatie aan te kunnen, hebben ze meer geld nodig dan ze ooit hadden berekend. Ze houden niets over, of erger: ze komen tekort.
Dus lezen we nu over ‘energie-armoede’ bij een deel van de bevolking. En hoe erg dat is. En dat de overheid mensen moet helpen. Schande, schande, schande, roept de Tweede Kamer. En zie: de regering luistert. Er komt een prijsplafond voor energie, want zelfs deze regering kan moeilijk half Nederland in de kou laten staan.
Maar wat, vraag ik me dan af, is het verschil tussen deze middenklassers en mensen die moeten leven van de bijstand? Dat mensen in de bijstand hun levensonderhoud niet kunnen betalen, vinden we geen schande. Dat noemen we ‘een prikkel’ om uit de bijstand te komen. Prima dat ze zich zorgen maken om geld, prima dat ze al jarenlang naar de voedselbank gaan om hun boodschappen aan te vullen. Of niet soms?
Of is dit meten met twee maten?
