Hij werkte mee aan tv-programma’s als ‘Koopziek’en ‘Roes’. Psycholoog Bjarne Tjimonen is spreker en coach, en laat in media vaak zijn licht schijnen over psychische kwesties. Zijn ‘De Leefstijlgids tegen somberheid’ helpt mensen depressieve gevoelens te bestrijden door een andere leefstijl.
Bjarne Timonen (38), zoon van een Finse vader en een Nederlandse moeder, groeide op en woont in Rotterdam. In zijn leefstijlgids toont hij met veel wetenschappelijk bewijs aan dat een leefstijlverandering een positief effect op je psychische gesteldheid kan hebben. Sterker nog, medicatie en therapie zijn volgens hem veel minder effectief als ze niet gepaard gaan met een gezonde leefstijl. “Je kunt wel wekelijks bij je therapeut gaan praten over je sombere gedachten en gevoelens en waar die vandaan komen, maar als je daarna telkens een fles wijn leegdrinkt, zullen je klachten er waarschijnlijk niet minder op worden”, zegt hij. “Voldoende lichaamsbeweging, gezond leven, goed eten, het lijkt zo simpel, maar ze zijn net zo belangrijk. Overigens wil ik het belang van therapie en medicatie absoluut niet ontkennen, maar ik denk dat de GZ-zorg te weinig oog heeft voor leefstijlverandering.”
Kun je wat concrete adviezen geven?
“Als je je alcoholgebruik tot het weekend beperkt, kan dat al een enorm positief effect hebben. Een vast dagritme en goed slapen helpen ook, en voldoende lichaamsbeweging is erg belangrijk. Je hoeft geen Arie Boomsma te worden, een beetje wandelen is al heel wat, als je maar uit je stoel komt. En het mooie is: als je merkt dat iets goed voelt, ben je geneigd het vaker te willen doen. Dat geldt helaas ook voor het eten van chips, maar ook voor bewegen, minderen met alcohol of vroeg naar bed gaan. Daarnaast helpt meditatie goed om je mentale stabiliteit en innerlijke rust te verbeteren. In mijn boek zet ik stap voor stap uiteen hoe je je leefstijl kunt veranderen.”
Rust, reinheid en regelmaat, zeiden ze vroeger.
“Jazeker, en veel oefenen, volhouden en niet te veel van jezelf eisen. Het is niet makkelijk, daarom moet je het wel met een zekere zelfcompassie doen, dus met kleine stapjes. Maar doe het gewoon. Just do it, dat is een treffende slogan.”
Als je een bijstandsmoeder bent met drie kinderen en moeite hebt het hoofd boven water te houden, zit je misschien niet te wachten op leefstijl-advies.
“Als je je somber voelt, moet je sowieso eerst met je huisarts gaan praten. In Amsterdam zijn de wachtlijsten nu enorm lang, maar vaak kun je ook buiten Amsterdam terecht, en de verzekeraar vergoedt vaak ook het vervoer. Maar met deze simpele handvaten kun je ook veel verbetering boeken. Dat zal je kinderen ook helpen, die hebben ook meer baat bij een vitale ouder.”
Mensen zien leefstijladviezen soms als betutteling.
“Het gaat niet om goed of fout, maar of het werkt of niet. Als je genoeg groente en fruit en minder vlees eet en genoeg beweegt, maak je gelukshormonen als dopamine en serotonine aan, dat is wetenschappelijk bewezen. Dan kun je best nog af en toe een patatje eten, dat doe ik zelf ook.”
En geld, hoe belangrijk is dat voor je geluk?
“Wetenschappelijke studies tonen aan dat geld zeker een geluksfactor is. Financiële stress is een van de ergste vormen van stress. Stress komt voort uit het gevoel dat je geen controle hebt over je leven. Als je je woonruimte en je eten niet kunt betalen, kun je daar zeer depressief van worden. Chronische stress is bovendien een enorme risicofactor voor hart- en vaatziekten, depressie en zelfs bepaalde vormen van kanker. Maar ik heb in mijn praktijk ook advocaten van de Zuidas, die met een uurtarief van 350 euro ook lijden aan angst en depressie. Rijkdom zegt ook niet alles, maar een bepaalde basis is wel noodzakelijk.”
Je ziet regelmatig mensen met financiële problemen die online blijven kopen. Hoe verklaar je dat?
“Op de lange termijn is dat onverstandig, maar op de korte termijn krijg je een geluksprikkel als je iets nieuws in huis haalt. Kopen verlicht even de stress en de pijn. Maar die dopaminekick neemt ook even snel weer af en dan is je probleem alleen maar verergerd, want dat geld had eigenlijk naar de dagelijkse boodschappen moeten gaan. Financiële stress gaat bovendien vaak gepaard met een ongezonde leefstijl, met veel junkfood en roken. Roken is peperduur, maar het verlicht even de stress.”
Is de toenemende kloof tussen arm en rijk ook een bron van psychisch leed?
“Je vergelijken met anderen is een bekende bron van depressie, ja. En dat wordt tegenwoordig aangewakkerd door de sociale media. Jongeren volgen rappers met ontzettend veel geld en willen ook zo zijn. Wat dat betreft onderschrijf ik de filosofie van de AA: ‘Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen, geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen en geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien.’ Dat wisten de Griekse stoïcijnen al.”
Heeft de coronapandemie de psychische problematiek verergerd?
“Je ziet vooral onder jongeren een enorme stijging van het aantal depressieve klachten. De kind- en jeugdzorg is overbelast, en de hele GGZ kampt met lange wachtlijsten. Als de overheidssteun wegvalt, vrees ik nog veel meer psychische klachten. Maar corona is gelukkig ook een lakmoesproef voor onze mentale weerbaarheid gebleken. Teruggeworpen op zichzelf bleken mensen toch meer veerkracht te hebben dan ze dachten, en ze zijn dankbaarder geworden met wat ze hebben. Naar een camping in Nederland blijkt ook heel leuk te zijn. Mijn hoop is dat dat iets blijvends is.”
In je boek propageer je ook een Finse leefstijlmethode.
“Finnen spreken van Sisu. Volgens die filosofie heeft ieder mens een soort oerkracht in zich waaruit hij kan putten als hij met zijn rug tegen de muur staat. Een veerkracht om te overleven. Die oerkracht kun je vinden in jezelf, met kleine stapjes. ’s Avonds een wandelingetje, op tijd naar bed. Zo voed je je Sisu en geef je niet toe aan somberheid met een gezonde leefstijl. Wat dat betreft kunnen we een voorbeeld nemen aan de Finnen, een erg gelukkig volk. Ze hebben een erg goed sociaal vangnet, veel gendergelijkheid en gaan zo vaak mogelijk de natuur in. En de sauna is natuurlijk ook heel gezond.”
Beeld: Fred van der Zee
