Uit een radio klinken protestsongs van John Lennon en Patti Smith. Een groep mensen heeft zich op een zaterdag in mei verzameld voor een leegstaande woning in de Van Oldenbarneveldtstraat in de Frederik Hendrikbuurt in West. De sfeer is ontspannen, maar activistisch. Het is een bont gezelschap, van hippe twintigers tot krasse zeventigers.
Aan het pand hangt een bordje: Te Koop. Vier ton is de vraagprijs, maar de kans is groot dat daar ruim overheen wordt geboden. Boven het raam hangt een karakteristiek vierkant rood plaatje met de letters Z.B.: Zomers Buiten. Zo heette de woningbouwvereniging die de woningen in deze buurt ooit aankocht, renoveerde en het mogelijk maakte voor Amsterdammers met een kleinere beurs om hier te wonen. Zomers Buiten ging in 2008 op in Ymere.
De groep haalt stickers en posters tevoorschijn met teksten als ‘Ik ben niet te koop’ en ‘Wonen is een recht’ en plakt deze op de ramen en de deur. De aandacht van buren wordt geleidelijk aan gewekt. Zij slaan het tafereel instemmend gade.
De actiegroep Niet Te Koop heeft deze middag de actie georganiseerd. Niet Te Koop krijgt steun van huurdersverenigingen, FNV-leden, gemeenteraadsleden en overige sympathisanten. De groep verzet zich sinds 2015 tegen de verkoop van sociale huurwoningen in Amsterdam, vooral in de populairdere gedeelten van de stad.
“Sinds 2003 zijn er al 53.000 sociale huurwoningen in Amsterdam verkocht”, zegt Boudewijn Rückert, hij is sinds enkele jaren betrokken bij de groep. “Corporaties zeggen dat ze dubbel zoveel woningen elders terugbouwen. Die aantallen halen ze bij lange na niet. En de woningen die ze wel bouwen zijn vaak tijdelijke, dure woningen met hoogstens twee kamers.”
Niet te Koop vreest een gesegregeerde stad. De woningverkoop vindt voornamelijk plaats in de buurten binnen de Ring. Sociale huurders zijn volgens Rückert steeds meer aangewezen op stadsdelen als Noord en Zuidoost. “Eenmaal verdwenen sociale woningbouw in deze buurt krijg je nooit meer terug”, zegt Rückert. “Er is hier geen mogelijkheid om nieuwe woningen te bouwen.”
In het verleden ging Niet te Koop nog verder in zijn acties. Huizen die te koop stonden, bezette de actiegroep, soms maandenlang. Om aandacht te vragen voor de groeiende dakloosheid, bood de actiegroep daklozen tijdelijk onderdak in deze woningen. Nu is er echter de Wet Handhaving Kraakverbod. Deze wet, ingediend door de Kamerleden Daniel Koerhuis (VVD) en Madeleine van Toorenburg (CDA), maakt het mogelijk om een gekraakt pand binnen drie dagen te ontruimen. Boudewijn Rückert: “Woningen bezetten zou nu leiden tot een strafblad. Dat hebben we er toch niet voor over.”
Kamervragen
De actiegroep heeft zijn strategie dus veranderd: iedere zaterdag een flitsactie bij een corporatiewoning die te koop staat. De actie van vandaag is de 36ste flitsactie en de groep zal hier trouw aan vasthouden. De acties mogen dan minder radicaal zijn dan voorheen, ze beginnen effect te sorteren. Media beginnen Niet te Koop op te merken en de groep heeft met zijn acties al de landelijke dagbladen gehaald.
Er zijn zelfs Kamervragen gesteld over de acties. Maar het opmerkelijkste effect is het plan van wethouder Laurens Ivens (SP) om de gemeente sociale huurwoningen die in de verkoop staan te laten opkopen. “Dit plan is een gevolg van de aandacht die wij voor de verkoop van sociale huur hebben gevraagd”, vertelt Boudewijn Rückert.
Bevlogen houdt Rückert zijn toespraak met een megafoon, terwijl de actievoerders spandoeken ontvouwen. Hij sluit af met de woorden “Deze woning is….”, wat de overige actievoerders aanvullen met een luidkeels ‘NIET TE KOOP!’ in koor. Daarna is de actie voor deze dag voorbij. Maar Niet te Koop kijkt alweer vooruit naar de volgende flitsactie, volgende week zaterdag.
Actiegroep Niet te Koop houdt iedere zaterdag een flitsactie bij een te koop staande corporatiewoning. Op hun website houdt de groep bij waar de acties zijn. Iedereen is welkom: https://actiegroepniettekoop.wordpress.com
Verkoop sociale huurwoningen in Amsterdam
Een voormalige sociale huurwoning in Oud-Zuid te koop voor 1 miljoen euro haalde in maart de landelijke media. Het was een uitzonderlijk grote corporatiewoning, ooit woonde er een groot gezin. De familie was bewust in deze sjieke buurt geplaatst om variatie in de wijk te brengen. Hieruit sprak de traditionele emancipatiegedachte rondom wonen.
Van dat emancipatie-ideaal lijkt weinig over. Nadat de kinderen het huis verlieten en vader alleen overbleef, staat de woning voor een astronomisch bedrag te koop. De volgende bewoner zal steenrijk zijn.
Corporaties verkopen sinds de jaren negentig sociale huurwoningen. De verkoop nam pas echt een vlucht vanaf 2013, toen de Verhuurdersheffing werd ingevoerd. Door deze extra belasting houden corporaties weinig over om te bouwen en te verduurzamen. Woningen verkopen, is daardoor noodzakelijk om aan geld te komen.
In Amsterdam concentreert de verkoop zich vooral binnen de Ring, omdat huizen daar het meeste opleveren. De gevolgen zijn dat sociale huur er langzaam maar zeker verdwijnt. In 2016 luidde de Huurdersvereniging Amsterdam al de noodklok: in acht van de 22 Amsterdamse wijken lag het aandeel sociale huurwoningen onder de 35 procent, een getal dat als ‘kritisch’ geldt. In de zogeheten Prestatieafspraken – vastgelegd door gemeente, huurderskoepels en corporaties – is vastgelegd hoeveel huurwoningen corporaties per jaar mogen verkopen, in welke wijken dit mag gebeuren en op welke manier dit gebeurt. Zo mogen tussen 2020 en 2023 jaarlijks duizend sociale huurwoningen in de verkoop. Volgens Boudewijn Rückert zijn deze afspraken te vrijblijvend. ‘Corporaties kunnen zich eraan onttrekken zonder consequenties. Dat gebeurt dan ook.’
Corporaties zelf verklaren geen andere keuze te hebben vanwege de Verhuurdersheffing. Ze verkopen bewust relatief dure panden in het centrum om zo het aantal te verkopen woningen zo laag mogelijk te houden, zo verklaarde een woordvoerder van Ymere onlangs in Het Parool.
Heffing
In februari kwam wethouder Laurens Ivens met een rigoureus plan. De gemeente onderzoekt of ze corporatiewoningen die te koop staan, kunnen aankopen om ze te behouden voor sociale huur. Of dit valt te realiseren, wordt nog onderzocht.
Afschaffing van de Verhuurdersheffing zou veel sociale huurwoningen redden. Of dit gebeurt, hangt af van de toekomstige coalitie. Verkiezingswinnaars VVD en D66 zijn beide voor behoud van de heffing, hoewel D66 als voorwaarde stelt dat het geld naar woningbouw moet gaan.
